Gemeenten in financiële problemen door corona

• Jorn Jonker

  politiek verslaggever

Gemeenten komen in geldproblemen door het coronavirus. Ze trekken daarom aan de bel bij het kabinet en eisen compensatie. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft daar vandaag achter de schermen over gepraat met minister Raymond Knops (Binnenlandse Zaken).

Veel steden en dorpen komen volgens de VNG in de rode cijfers. Ze geven nu al veel geld uit om de gevolgen van corona te bestrijden en tegelijkertijd komt er minder geld binnen. Bijvoorbeeld omdat bedrijven minder belasting betalen en omdat de inkomsten van parkeren nu tegenvallen.

Ondersteuning van mensen zonder werk

Nieuwsuur bezocht de afgelopen dagen verschillende gemeenten waarin ze de gevolgen al voelen. "Er komt nu heel veel op ons af", zegt burgemeester Sjoerd Potters van De Bilt. "Je kunt het zo gek niet bedenken of gemeenten zijn fors aan zet."

Hij ziet bijvoorbeeld dat jeugdzorg - wat volgens de VNG normaliter al meer kost dan gemeenten er voor krijgen - nu extra budget vraagt. Gemeenten willen namelijk een extra kijkje nemen bij probleemgezinnen die nu noodgedwongen continu op elkaars lip zitten.

Daarnaast wordt er extra gemeentegeld uitgegeven aan handhaving. In de weekenden moeten ambtenaren er voor zorgen dat mensen afstand van elkaar houden, ook in de populaire natuurgebieden in de gemeente De Bilt. Maar het meeste geld gaat volgens de burgemeester naar de ondersteuning van mensen die plotseling zonder werk zitten en naar ondernemers in de problemen.

Volgens Potters kan zijn gemeente dit niet lang uithouden. Achteraf gemeenten compenseren voor het financiële leed - een idee dat in Den Haag speelt - is volgens hem niet goed genoeg. "Daar maak ik me grote zorgen over, dat kan eigenlijk niet." Er is gedurende het boekjaar al extra geld nodig, zegt Potters.

Niet alleen qua geld zitten gemeenten krap, ook aan mankracht lijkt een tekort te komen.

In Amsterdam zien ze ook dat er veel extra werk bij komt. Zo moeten er extra opvanglocaties voor daklozen zijn, anders kan niet iedereen op veilige afstand van elkaar slapen. En Amsterdam denkt koploper te zijn in het aantal zzp'ers per gemeente. Die vragen nu "massaal" financiële ondersteuning aan.

Wethouder Rutger Groot Wassink heeft daarvoor 110 extra ambtenaren ingezet. "In een normaal jaar krijgen we zo'n tweeduizend meldingen van mensen die financiële ondersteuning willen, nu hebben zich in een paar weken al bijna veertigduizend mensen gemeld voor deze regeling."

In andere gemeenten zien ze ook enorme stijgingen van werklozen. En die hebben ondersteuning en geld van de gemeente nodig, zeker als de noodregelingen van het Rijk straks stoppen. De Dordtse wethouder Peter Heijkoop hoort ook bij collega's dat de instroom van de gewone bijstand nu al verdubbelt tot verdrievoudigt. "De bijstand zal exploderen."

Geen schulden

De Amsterdamse wethouder van Financiën, Victor Everhardt, ziet dat tegelijkertijd zijn inkomsten al dalen. Gemeenten zeggen nog niet precies aan te kunnen geven hoeveel geld zij tekort gaan komen, maar het zou om forse bedragen gaan. Hij rekent voor: "Vijftig procent minder inkomsten op parkeren is 130 miljoen euro. En bijvoorbeeld: vijftig procent minder toeristen, betekent 100 miljoen minder inkomsten voor de stad."

De gemeenten stellen dat als zij niet op tijd gecompenseerd worden door het kabinet, ze moeten bezuinigen. Bijvoorbeeld op zwembaden, bibliotheken of zorg. De regel is namelijk dat gemeenten zich niet in de schulden mogen werken.

Een woordvoerster van minister Knops laat weten dat het de bedoeling is om de financiële en economische effecten voor iedereen zo veel mogelijk te beperken. Ze belooft: "De financiële positie van gemeenten heeft daarbij continu de aandacht." Er is met gemeenten - tijdens overleg achter de schermen in Den Haag - vanavond afgesproken dat er een werkgroep komt, met mensen van ministeries en gemeenten, die in kaart gaat brengen hoe hoog de kosten voor gemeenten daadwerkelijk zijn.