Ozongat boven Noordpool en straks mogelijk ook boven Nederland
Boven de Noordpool heeft zich een zeldzaam gat in de ozonlaag ontwikkeld. Hoewel er al een paar keer eerder zo'n gat is ontstaan, was het nooit eerder zo groot. Mogelijk strekt het gebied met weinig ozon zich de komende tijd uit richting West-Europa en ook tot Nederland. De gevolgen daarvan voor de gezondheid zijn niet groot, denken deskundigen.
Het gat in de ozonlaag kennen we vooral van de Zuidpool. Daar ontstaat het ieder jaar in het voorjaar en verdwijnt na enkele maanden weer. Boven de Noordpool kon het ontstaan door een aanhoudende sterke polaire vortex, een gebied van zeer koude lucht boven de polen die leidde tot extreme kou op twintig kilometer hoogte. Toen het eerste zonlicht na de winter een maand geleden de pool bescheen, werd als gevolg van chemische processen het gat gevormd.
Volgens Jos de Laat van het KNMI is het verschijnsel boven de Noordpool bijzonder. "We hebben het wel eerder gezien, in 1997 en in 2011. Maar dit jaar is het gebied uitzonderlijk stabiel. Het is nu al begin april en nog steeds zien we dat gebied met lage ozon boven de Noordpool rondtollen. En dat hebben we eigenlijk nooit eerder zo langdurig meegemaakt."
Het verschil is op onderstaande illustratie goed te zien:
In Nederland zal het naar verwacht maar weinig gevolgen hebben. "Zolang het boven de Noordpool zit, merken we er hier niets van", zegt De Laat. "Maar wat wel kan gebeuren is dat het gebied met weinig ozon in kleine stukjes opbreekt, die gedurende een paar weken kunnen gaan rondzwerven. En dan kan zo'n gebiedje mogelijk tijdelijk boven Nederland komen te liggen. Dan zouden we tijdelijk een aanzienlijk dunnere ozonlaag hebben."
De kans daarop acht De Laat klein. Maar mocht het gebeuren, dan is het wel belangrijk dat mensen er rekening mee houden, zegt hoogleraar Guus Velders van de Universiteit Utrecht en het RIVM. "We zitten nu allemaal vooral binnen. Maar als je buiten bent, dan moet je je bewust zijn van de gevolgen. Een dunnere ozonlaag leidt tot meer uv-straling, en dus tot potentieel meer huidkanker. Ook kan het leiden tot meer gevallen van staarvorming in de ogen."
Als het gat tijdelijk Nederland bereikt, zal de hoeveelheid uv-straling volgens Jos de Laat vergelijkbaar zijn met die in Zuid-Frankrijk en aan de Middellandse Zee. Het betekent dat mensen meer zonnebrandcrème moeten smeren en op het heetst van de dag uit de zon moeten blijven.
De sterke stijging in het aantal gevallen van huidkanker de laatste jaren heeft overigens niets te maken met het gat in de ozonlaag, legt Velders uir. Dat komt vooral door te lang onbeschermd zonnen, dat Nederlanders decennialang hebben gedaan.
Schadelijke gassen
Velders werkte mee aan een recent internationaal onderzoek naar de stoffen die nog altijd bijdragen aan het gat in de ozonlaag. Het gaat hierbij om gassen die bijvoorbeeld zitten opgesloten in oud isolatiemateriaal in huizen en gebouwen. Uit het onderzoek blijkt dat de hoeveelheid schadelijke gassen twee keer groter is dan eerder werd gedacht.
Die gassen komen vrij als een gebouw wordt afgebroken. De uitstoot ervan zal het herstel van het ozongat deze eeuw met een aantal jaar vertragen. Maar algemeen wordt aangenomen dat het gat zich later deze eeuw zal herstellen tot op het niveau van de jaren 80 van de vorige eeuw.
Jos de Laat: "Het gaat langzaam de goede kant op. De hoeveelheid ozonafbrekende stoffen neemt langzaam af. Maar het is een traag proces. En pas in de tweede helft van de 21e eeuw moeten we weer een beetje terug zijn bij normaal. Tot die tijd moeten we het goed in de gaten houden. "
