De PvdA heeft flinke fouten gemaakt in het vorige kabinet, zeggen prominente PvdA'ers tegen Nieuwsuur. Aan de vooravond van het partijcongres blikken zij terug op kabinet-Rutte II, waar de huidige partijleider Lodewijk Asscher vicepremier was, en zien dat hun partij destijds te veel bezuinigingen en versoberingen heeft toegestaan.
"Sommige keuzes zijn te wild geweest en hebben de zekerheid te veel aangetast", zegt oud-partijvoorzitter Hans Spekman. Ook partijprominenten als Sharon Dijksma en Mei Li Vos vinden achteraf dat de PvdA niet had moeten instemmen met maatregelen als de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd of het sociaal leenstelsel voor studenten.
Mede door die "fouten" liepen de kiezers massaal weg en leed de partij in 2017 de grootste verkiezingsnederlaag ooit: de partij ging van 38 naar negen zetels in de Tweede Kamer. Volgens de partijprominenten moet de PvdA weer terug naar de roots. Door te breken met veel beleid uit het vorige kabinet hoopt de partij weer groot te worden bij de komende verkiezingen.
Foute keuze
Dijksma, die staatssecretaris was in het vorige kabinet, vindt dat de bezuinigingen "een te grote opgave zijn gebleken". Het kabinet werd destijds geconfronteerd met een schuldencrisis, maar wilde ook graag de felbegeerde Triple A-status behouden, de hoogste kredietwaardigheid die je als land kunt krijgen. Dijksma: "Maar wat betekent het voor mensen als de pensioengerechtigde leeftijd opeens opschuift? Dat voelt niet als Triple A."
De PvdA'ers hebben allemaal spijt van het invoeren van het leenstelsel voor studenten. "Dat is een foute keuze geweest", zegt Spekman. "Ik zat erbij toen het in het partijprogramma kwam, maar we zien nu hoe het uitpakt. Er is leenangst en de onzekerheid groeit bij jonge mensen die toch al veel voor hun kiezen krijgen."
De partij staat ook niet meer achter het beleid om de sociale werkplaatsen te sluiten. "Er was van alles mis, maar ze opheffen was niet een goed idee", zegt Vos, die nu PvdA-fractievoorzitter is in de Eerste Kamer. Dijksma vult aan: "Door het alleen aan werkgevers over te laten, komen mensen gewoon tussen wal en schip terecht."
Partijleider Asscher noemt het versneld verhogen van de AOW-leeftijd naar 67 jaar een fout. "Als crisismaatregel was het heel geschikt, maar in het leven van mensen hakte dat er in. Dus ik heb daar ook spijt van."
Een fusie tussen PvdA en GroenLinks? Prima, mits de SP dan ook meedoet
Binnen de PvdA is het duidelijk: de partij moet breken met het beleid waar het tijdens het vorige kabinet vierkant achter stond. Op een aantal onderwerpen doen de sociaaldemocraten dat ook al. Zo wil de PvdA de basisbeurs voor studenten herinvoeren en pleit de partij nu voor een 'AOW op maat'.
Of de PvdA ook definitief breekt met het Europese handelsverdrag met Canada (CETA), dat werd uitonderhandeld door een PvdA-minister, is nog de vraag. De Tweede Kamerfractie stemde tegen. Maar binnen de Eerste Kamer is daar nog een stevige discussie over, vertelt fractievoorzitter Vos. "We zijn nog onbeslist."
Volgens Dijksma moet de PvdA weer terug naar de sociaaldemocratische roots. "Het neoliberale tijdperk heeft denk ik zijn tijd wel gehad, omdat je uiteindelijk merkt dat de samenleving daardoor verweesd kan raken. Dat moet je voorkomen." Spekman vult aan: "We zijn een tijdje meegegaan met de sociaal-liberale koers, dat wil zeggen: meer het individu centraal en minder kijken naar het collectief. Maar ik vind dat bij de grondbeginselen van de sociaaldemocratie de gemeenschap sterk hoort te zijn."
Met GroenLinks fuseren
Of de PvdA in de toekomst als zelfstandige partij nog bestaat, is de vraag. Vos denkt dat haar partij met GroenLinks gaat fuseren. "Dat kan zomaar over tien jaar het geval zijn. Op termijn is het een goed idee, omdat we op elkaar lijken." Ook Spekman vindt een fusie prima, mits de SP ook meedoet. "We moeten een brede volkspartij blijven, met mensen van zo'n breed mogelijke afkomst en opleidingsniveau." Dijksma ziet een fusie niet zitten, maar wil vooral samenwerking op links.
Op de vraag of de partij weer te vertrouwen is, antwoordt Asscher dat hij vooral eerlijk wil zijn en ook fouten wil toegeven. Dat hij vicepremier was van het vorige kabinet, wat een drama werd voor de PvdA, maakt hem volgens Dijksma zeer geschikt als leider. "Zijn ervaring maakt hem juist scherper. Hij zal zich hopelijk niet twee keer aan dezelfde steen stoten."
