Bernie Sanders won afgelopen nacht de Democratische voorverkiezingen in New Hampshire, nadat hij eerder ook al de meeste stemmen in Iowa had gekregen. De weg naar de Democratische nominatie is nog lang, maar de start van Sanders is in elk geval opvallend. En dat voor iemand die zich socialist noemt.
Dat woord lijkt in de VS niet langer besmet. Volgens oud-SP-leider Jan Marijnissen speelt de Amerikaanse jeugd bij die ontwikkeling een rol. "Voor hen is het socialisme iets nieuws, zonder ballast van het verleden. En dat maakt dat Sanders zich socialist kan noemen. Dat onderscheidt hem van de rest."
Wat verklaart het succes van de 78-jarige Sanders? "Het heeft te maken met de persoon en het programma. Sanders is al vijftig jaar politiek actief en heeft al die tijd hetzelfde verhaal verkondigd: opkomen voor mensen die het slecht hebben, voor een ziektekostenverzekering, voor cao's en vakbonden."
Bovendien heeft Sanders dat altijd gedaan zonder steun van het grote bedrijfsleven, benadrukt Marijnissen. "Terwijl al die andere kandidaten wel door Wall Street worden gesponsord. Dat heeft bijgedragen aan zijn betrouwbaarheid. Hij heeft het aureool van een betrouwbare man."
Ontmoeting met Sanders
Marijnissen volgt de ontwikkelingen in Amerika al decennia op de voet. In 1993 maakte hij, kort voordat hij de Tweede Kamer in ging, een studiereis naar de VS. In Washington ontmoette hij onder anderen Sanders, die toen in het Huis van Afgevaardigden zat. "De afspraak was eigenlijk zo gemaakt", zegt Marijnissen.
De indruk die hij toen kreeg van Sanders? "Hij was een beetje overbezet, had ik het idee. Druk, druk, druk. En haastig. Ook hoe hij met zijn medewerkers omging. Het is geen echte socializer, niet de gangmaker op het feestje. Maar ik vind zijn politieke opvattingen en analyses belangrijker dan dat."
Qua programma is Sanders een sociaaldemocraat, zegt Marijnissen. "Hoewel zijn recent uitgekomen boek Onze revolutie heet, is hij geen revolutionair. Al is wat hij wil doen wel revolutionair voor Amerikaanse begrippen. Bijvoorbeeld de macht van Wall Street terugdringen en de oneerlijke verdeling van vermogen aanpakken."
Volgens de oud-SP-leider steunt het overgrote deel van de Amerikaanse bevolking de punten in het programma van Sanders. "Een hoger minimumloon, voor iedereen bereikbare zorg en gratis onderwijs. Studenten die nu op de universiteit zitten, betalen 30.000 tot 50.000 dollar per jaar. Dat is krankzinnig."
De slag om de jongeren
Sanders is niet voor niets zo populair onder de jonge kiezers. Samen met de Democratische Socialisten van Amerika, de politieke beweging waaruit Sanders voortkomt, liet de SP eerder een kiezersonderzoek doen. "Daaruit bleek dat Sanders bij de voorverkiezingen in 2016 bij de kiezers tussen 18 en 35 jaar meer stemmen heeft gehaald dan Clinton en Trump bij elkaar."
Marijnissen hoopt dat zijn partij op dat gebied iets van Sanders kan leren. "Ook in Nederland is de slag om de jongeren van belang. Zij hebben te maken met zaken als flexwerk, hoge studiekosten en dure huur- en koopwoningen. Maar dat heeft nog geen politieke vertaling gekregen. De SP zou daar een heel belangrijke rol in kunnen spelen."
Ik denk dat wij de macht van de Amerikaanse president overschatten.
De komende tijd zal leren of Bernie Sanders het in november namens de Democraten mag opnemen tegen Trump. Mocht Sanders uiteindelijk president worden, is het volgens Marijnissen nog maar zeer de vraag of hij ook echt grote veranderingen kan bewerkstelligen. Hij wijst daarvoor ook naar de erfenis van het presidentschap van Barack Obama.
"Ik denk dat wij de macht van de president overschatten. Er spelen beperkende krachten op de achtergrond: Wall Street, de macht der gewoonte, de Amerikaanse geschiedenis. Ook als Sanders president zou worden, dan verwacht ik dat er meer nodig is. Een beweging onder de bevolking die de president vier jaar lang scherp houdt en tegelijkertijd steunt."
