Telling daklozen in Berlijn, 'data nodig om hulp te verbeteren'

• Sarah Sramota

Vannacht is in Duitsland de allereerste daklozentelling geweest. In de Nacht van de Solidariteit gingen bijna 4000 vrijwilligers in Berlijn de straat op om vast te stellen hoeveel daklozen de hoofdstad telt, waar ze vandaan komen en welke hulp ze nodig hebben. De politiek hoopt zo grip te krijgen op de situatie en passende maatregelen te kunnen nemen.

In Berlijn zijn naar schatting 5- tot 10.000 daklozen. Het exacte aantal weet niemand. In grote steden verspreid over Europa stijgt dat aantal. De stijging wordt deels veroorzaakt door Europese burgers die in andere EU-landen op zoek gaan naar werk. Als die opzet mislukt, hebben ze geen recht op een uitkering en belanden ze vaak op straat.

Ruim 3700 vrijwilligers hebben in zo'n 600 teams de stad uitgekamd, naar het voorbeeld van andere wereldsteden zoals Parijs. Ze hebben niet alleen turven geturfd, maar ook vragen gesteld aan de daklozen die mee willen werken. Om hun privacy te beschermen worden de gegevens geanonimiseerd en mochten journalisten de teams niet begeleiden.

Dakloze is lang niet altijd man

Ondanks allerlei initiatieven om deze mensen aan een vaste woon- en werkplek te helpen, zoals adviesgesprekken en sollicitatietrainingen, leven er nog steeds duizenden mensen op straat. "De hulp die daklozen wordt geboden, komt dus niet goed aan", zegt wethouder Elke Breitenbach, de initiatiefnemer van de telling.

Als voornaamste reden noemt ze de toegenomen diversiteit binnen de daklozengemeenschap. "Vroeger was de gemiddelde dakloze een blanke man tussen de 35 en 55 jaar. Nu is de daklozenpopulatie veel internationaler en vrouwelijker. Ook zie je vaker daklozen met een handicap, zoals rolstoelgebruikers, of ouderen".

Door inzicht te krijgen in het aantal daklozen, hun verblijfplaats en behoeften, moet de hulp beter worden afgestemd op wat zij nodig hebben.

'Dieren tel je, mensen help je'

Niet iedereen is blij met de daklozentelling. De Selbstvertretung wohnungsloser Menschen, een organisatie die daklozen vertegenwoordigt, vindt de inventarisatie nutteloos. "Wohnungen statt Zählungen", woningen in plaats van tellingen, schrijft de vereniging op haar website. "De daklozentelling is mensonwaardig. Dieren tel je, mensen help je".

Dat alleen tellen niet de oplossing is, ziet Breitenbach ook, maar: "We hebben data nodig om de daklozenhulp te veranderen. Statistiek alleen verandert het leven van een mens niet, het kan slechts een basis zijn voor verbetering." De telling van vannacht zal dan ook niet de laatste zijn, voorspelt ze.

We vroegen twee Berlijnse daklozen wat ze van de telling vinden, swipe om ze te leren kennen:

Sylvia (60) komt uit Beieren en is een jaar geleden na een verbroken relatie dakloos geworden. Een daklozentelling kan geen kwaad, want er zijn er veel, zegt ze. "Wel vind ik het tijdstip een beetje gek: in de winter zijn er meer mensen die toch onderdak kunnen regelen."

Zelf redt ze zich vooralsnog prima op straat. "Ik drink niet en heb niets met drugs. Ik slaap in een nachtopvang en overdag ga ik bijvoorbeeld naar de bibliotheek. Ik heb gezonde hobby's", lacht ze.

Ruimte voor meer hulp is er altijd, vindt Sylvia, die veel daklozen met drankverslaving of psychische problemen om haar heen ziet. "Er moet een plek komen waar zij behandeld kunnen worden. Er zijn zoveel gebouwen die leegstaan, waarom kunnen daar geen daklozen worden opgevangen?"

Of de daklozentelling van vannacht iets zal veranderen? "Zoals een Beier zou zeggen: Schau ma mal. We zullen zien."

Silvester (31) komt uit Polen. Hij is via Engeland naar Duitsland gekomen en wil hier graag werken en een toekomst opbouwen. Hij is zeker niet de enige. "Er zijn heel veel daklozen in Berlijn, ik denk wel een miljoen!", lacht hij.

Als hij het in Berlijn niet redt, gaat hij terug naar Polen. Op hulp kan hij hier niet rekenen. "Er zijn zoveel mensen die op straat wonen en hulp nodig hebben. Zij mogen ook gezien worden, ze verdienen ook een plekje", zegt hij bladerend door zijn bijbel. "Eigenlijk zou er een soort ziekenhuis moeten zijn voor mensen met een gebroken hart."