Wanneer gaan we niet meer dood aan kanker?
De overlevingskans van mensen met kanker is opnieuw toegenomen. In 2018 was 65 procent van de mensen die vijf jaar daarvoor de diagnose kanker hadden gekregen nog in leven. Vooral door snellere diagnoses en betere behandelingen neemt dat percentage ieder jaar met ongeveer 1 procent toe. Betekent dit dat we over 35 jaar niet meer dood zullen gaan aan kanker?
Om te beginnen: er zijn heel veel verschillende soorten kanker. Sommige vormen zijn nu al goed te behandelen, mits ze op tijd worden ontdekt en nog niet zijn uitgezaaid. Dat geldt bijvoorbeeld voor zaadbalkanker, huidkanker, borstkanker en prostaatkanker, vertelt Otto Visser van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).
Bij een ziekte als alvleesklierkanker verschijnen er pas in een later stadium symptomen, zegt hij. "Dan zijn er bijna altijd al uitzaaiingen. En eigenlijk geldt voor alle vormen van kanker: als ze al bij de diagnose zijn uitgezaaid, zijn ze heel moeilijk te behandelen."
In zo'n situatie ben je als arts vooral bezig met het creëren van een langere levensverwachting, zegt Emile Voest, medisch directeur van het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam. "Dan probeer je toe te werken naar chronische ziekte, waarbij zowel lengte van leven als kwaliteit van leven op de voorgrond staan."
Nieuwe technieken
Daarnaast is nog lang niet van alle soorten kanker bekend hoe ze werken. "Alvleesklierkanker is bijvoorbeeld een vorm waarvan we nog niet goed snappen hoe de biologie precies werkt", vertelt Voest. "Maar dat wisten we vijf jaar geleden ook niet van melanomen", legt hij uit.
Daar behaalden onderzoekers uiteindelijk succes met immunotherapie, een kankerbehandeling waarbij het eigen immuunsysteem de kankercellen aanvalt. Die therapie wordt steeds verder uitgebouwd. "Dat soort nieuwe vormen van behandeling zijn hoopgevend. Maar nog niet toepasbaar op elke patiënt die ik zie in mijn spreekkamer. Ik wil dus bescheiden blijven in mijn enthousiasme."
Hieronder zie je hoeveel procent van de mensen die in 1990 en 2013 de diagnose kanker kregen vijf jaar later nog in leven waren:
En natuurlijk geldt: hoe eerder kanker wordt ontdekt, hoe beter de ziekte kan worden behandeld. Daarom wordt er onder specifieke groepen bevolkingsonderzoek gedaan. Dat gebeurt nu voor drie varianten: borst-, baarmoederhals- en darmkanker.
Voorlopig komen daar geen nieuwe onderzoeken bij, verwacht Jaap van Delden, Hoofd Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het RIVM. "Er wordt wel hard gewerkt aan nieuwe screeningstechnieken, bijvoorbeeld voor long- en prostaatkanker, maar die zijn nog niet goed genoeg om in te voeren."
Het is makkelijker om van 40 naar 60 procent overlevingskans te gaan dan van 80 naar 100.
RIVM-centrumhoofd Van Delden denkt wel dat bevolkingsonderzoeken een belangrijke rol spelen naast het streven kanker tot een chronische ziekte te maken. "Natuurlijk zijn vernieuwende technologieën van enorm belang bij het behandelen van kanker. Maar hoe eerder je erbij bent, hoe groter je overlevingskansen zijn. Hier zit dus ook echt een belangrijk deel van de winst."
We zijn niet van kanker af
Volgens IKNL-onderzoeker Otto Visser is het best aannemelijk dat over 35 jaar (bijna) iedereen kanker overleeft. "Maar dat wil niet zeggen dat je dan als patiënt helemaal geen last meer hebt van de ziekte. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je de rest van je leven medicijnen moet slikken. Dus ook als iedereen zou overleven, zijn we niet per se van kanker af."
En sommige kankers blijven hardnekkiger dan andere, benadrukt Emile Voest van het Antoni van Leeuwenhoek. "Ik kan dan ook niet zeggen wanneer we niet meer dood zullen gaan aan kanker. Dat zou betekenen dat er voor alle kankers tegelijk een behandeling zou zijn."
Wel is hij positief over de stappen die elk jaar gezet worden. "Het belangrijkste is dat we nooit verslappen, samen met instellingen als het KWF, in onze inspanning om kanker tot een kleiner probleem te maken en nieuwe kennis sneller bij de patiënt te brengen. Maar ik realiseer me wel: het is makkelijker om van 40 naar 60 procent overlevingskans te gaan dan van 80 naar 100 procent."
Hoe slagen we er steeds beter in borstkanker te bestrijden? NOS op 3 legt het uit:
