Adviesraad bezorgd: 'Helft uitval door ziekte komt door werk, dat kan niet'
Zijn we gelukkig genoeg in ons werk? Dat is volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) een vraag die te weinig aandacht krijgt. "De helft van uitval door ziekte wordt nu veroorzaakt door het werk zelf. Dat kan niet zo doorgaan", zegt onderzoeker Monique Kremer.
Werknemers en zzp'ers moeten daarom van de adviesraad meer greep krijgen op hun geld, werk en privéleven, zoals het kunnen combineren van werk met zorgtaken. Als de overheid en sociale partners hier niet op inzetten, dreigt de kwaliteit van werk achteruit te gaan.
De WRR voorziet de regering van gevraagd en ongevraagd advies op basis van de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Ditmaal hebben onderzoekers in een 300 pagina's tellend rapport de arbeidsmarkt doorgelicht.
Basisbaan en arbeidsmarktbegeleiding
Met het rapport pleit de WRR voor minder verschillen tussen de verschillende arbeidscontracten en voor een stelsel met basisverzekeringen. Daarnaast zou de overheid moeten inzetten op meer arbeidsmarktbegeleiding en speciale basisbanen voor mensen met weinig kans op de arbeidsmarkt.
"Als werk psychologisch en sociaal zo belangrijk is, kunnen we mensen niet 'afschepen' met een uitkering", staat in het rapport. "Het sluitstuk van de sociale zekerheid zou daarom niet de bijstand maar de basisbaan moeten zijn."
Ook zou de overheid moeten investeren in ouderenzorg en kinderopvang. Verlofregelingen en meer zeggenschap op arbeidstijden zouden vastgelegd kunnen worden. Tot slot zou de overheid werkgevers kunnen stimuleren zich hiervoor in te zetten en de positie van werknemers kunnen versterken.
Kwaliteit onder druk
De raad stelt vast dat de kwaliteit van werk voor veel mensen nu al onder druk staat. Onder invloed van technologie, flexibilisering en intensivering dreigen werkenden de greep op hun werk te verliezen en nemen agressie, werkdruk en (baan-)onzekerheid toe. Kwaliteit van werk is belangrijk voor het geluk en de gezondheid van mensen en heeft daarmee ook gevolgen voor het werk, bijvoorbeeld door uitval en ziekte.
Bij Philadelphia Zorg staat sinds drie jaar het werkplezier centraal. Het personeel kan zelf oplossingen bedenken voor problemen waar het tegenaan loopt. Zo hadden Karin en Mariël moeite met de nachtdiensten en vonden daar zelf een oplossing voor:
Onderzoeker Monique Kremer vindt het zorgwekkend dat Nederlanders in de kenniseconomie steeds meer autonomie op het werk moeten inleveren. Meer zeggenschap over het werk zorgt voor kwaliteit en biedt een buffer tegen werkstress. "Met name de 'publieke professionals' als onderwijzers, zorgmedewerkers en politiemensen moeten harder werken en worden veel geconfronteerd met emoties, terwijl ze steeds minder autonomie ervaren."
Kremer is ervan overtuigd dat de stakingen en demonstraties van boeren op het Malieveld en acties van onderwijzers en zorgpersoneel niet alleen over geld gaan, maar over kwaliteit van werk en het krijgen van meer ruimte.
Meer grip op werk betekent ook minder kans op een burn-out. "De medewerker van nu wil ruimte om te zorgen. We denken nog steeds in het kostwinnersprincipe, waar een persoon (man) fulltime werkt. Maar dat gaat niet meer op. Ook oproepkrachten en tijdelijk werkenden ervaren minder vrijheid."
Al met al is deze ontwikkeling ook slecht voor de economie, denkt Kremer, want de afname van kwaliteit van werk gaat ten koste van de productiviteit.
Nederland loopt achter
Volgens de WRR is er onvoldoende aandacht voor de kwaliteit van werk. Zo doet Nederland het op het vlak van baanzekerheid, arbeidsmarktdiscriminatie en agressie op het werk slechter dan de rest van Europa. Dat blijkt ook uit eerdere onderzoeken. Als er niet wordt ingegrepen, kan die achteruitgang voor meer terreinen gaan gelden, waarschuwt de adviesraad.
Werkomstandigheden moeten worden verbeterd en daardoor moeten werkenden meer grip krijgen op geld, werk en leven, stelt de WRR. Dit betekent dat mensen voldoende geld en zekerheid moeten hebben om rond te kunnen komen, voldoende vrijheid moeten hebben om werk te hebben waar hun capaciteiten bij aansluiten en goede sociale relaties te onderhouden. Tot slot moeten mensen ruimte hebben om zorgtaken in hun privéleven te kunnen uitvoeren.
De problemen in de drie kerngebieden in vogelvlucht:
Grip op geld
- Flexwerk: 36 procent van de werkenden heeft geen vast contract.
- Sociale zekerheden zoals arbeidsongeschiktheid en pensioen zijn voor veel zzp'ers onzeker geworden.
- Ongeveer een miljoen mensen wil (meer) werken: maar de mensen zonder werk krijgen nauwelijks scholing of begeleiding.
- Geef mensen met een uitkering en weinig kans op de arbeidsmarkt een basisbaan.
Grip op werk
- 38 procent van de mensen geeft aan snel te moeten werken om het werk af te krijgen.
- Bijna de helft van de werkenden ervaart een gebrek aan vrijheid op het werk. Dat gebrek aan autonomie zorgt mede voor het hoge aantal mensen met burnoutklachten (17,5 procent).
- Er is sprake van veel agressie op de werkvloer, vooral tegen mensen in publieke functies.
Grip op leven
- Nederland heeft relatief erg weinig betaalde zorgverlofregelingen voor kinderen.
- De kwaliteit van ouderenzorg en kinderopvang blinkt niet uit.
- De helft van de werkenden heeft onvoldoende zeggenschap over werktijden.
Als al deze zaken verbeteren, dan is dat niet alleen gunstig voor werknemers maar ook voor de rest van de samenleving. Goed werk maakt mensen namelijk gezonder en betrokken. Ook kunnen ze goed samenwerken en vooruitkijken. Dit betekent op het werk minder verzuim, meer productiviteit, een betere samenwerking en meer innovatie, stelt de WRR.