Jonge advocaten kiezen vrijwel niet meer voor een toekomst als sociaal advocaat. En dat terwijl die beroepsgroep vergrijst. Daardoor is er al een tekort aan sociaal advocaten en dat tekort gaat oplopen, vreest de Orde van Advocaten.
Dat kan betekenen dat mensen met een laag inkomen straks niet of nauwelijks nog aan een advocaat kunnen komen. De zorgen onder sociaal advocaten zijn zo groot, dat een deel van hen in januari toch gaat staken. Ze gaan actievoeren, hoewel een staking die eerder was gepland na de toezegging van extra geld officieel van de baan is.
Zelfs als jonge advocaten wel willen beginnen, lukt het ze vaak nog niet:
Uit een enquête van Orde van Advocaten blijkt dat nog maar 5 procent van de jonge advocaten een toekomst ziet in de sociale advocatuur. Dat geldt ook voor rechtenstudent Elise Korbee (22). "Ik ken überhaupt geen andere student die de sociaal advocatuur in wil, omdat je zo slecht verdient. Als ik in de sociale advocatuur zou werken, zou ik net zoveel verdienen als wanneer ik zou beginnen bij de HEMA."
Een sociaal advocaat verleent rechtsbijstand aan mensen die minder dan 27.300 euro per jaar verdienen of gezinnen met een inkomen tot 38.600 euro.
Door steeds complexere wetgeving zijn sociaal advocaten meer uren aan een zaak kwijt dan waar ze geld voor krijgen. Hun vergoeding is geregeld via een puntensysteem: per zaak is bepaald hoeveel punten daarvoor staan en de vergoeding gaat per punt. Maar dat systeem is al twintig jaar oud. Een speciale commissie concludeerde eerder dat voor sommige zaken inmiddels zelfs bijna het dubbele aantal punten gegeven zou moeten worden.
En dan zijn er nog de opleidingskosten, die jonge sociaal advocaten vaak zelf moeten betalen. Die kosten zijn vanaf 2013 gestegen van 10.000 naar 14.780 euro. Ze kunnen zelfs oplopen tot 18.000 euro, als jonge advocaten bijvoorbeeld ook nog moeten betalen voor gemiste werkuren door studie.
Grijze uitstroom
Door vergrijzing komen er minder advocaten bij dan eruit gaan. Afgelopen acht jaar daalde het aantal twintigers in de beroepsgroep met 50 procent, maar verdubbelde het aandeel 60-plussers.
Kamerlid Van Nispen (SP) hield zelf een enquête onder sociaal advocaten. 70 procent gaf daarin aan te willen stoppen. "Als alleen nog rijke mensen straks hun recht kunnen halen, dan is dat een vorm van klassenjustitie."
De Raad voor de Rechtsbijstand, die de sociaal advocaten betaalt, is minder negatief. De Raad zegt dat "vraag en aanbod met elkaar in evenwicht zijn". Maar vergrijzing speelt zeker een rol, beaamt een woordvoerder. Maar volgens critici ziet de Raad een deel van het probleem niet, omdat zij alleen zaken zien die zijn aangenomen door een advocaat. Mensen die geen advocaat kunnen vinden omdat niemand hun zaak wil of kan aannemen, zijn daarin dus niet zichtbaar.
Toch een staking
Nadat de sociaal advocaten dreigden te gaan staken, heeft minister Dekker vorige maand 73 miljoen euro aan 'noodhulp' toegezegd voor de komende twee jaar. Hiermee was een geplande staking voor januari van de baan.
Maar voor veel advocaten is het extra geld niet genoeg. Rudolf van der Ham (31) noemt het een doekje voor het bloeden: "De afgelopen jaren is er alleen maar op het tarief bezuinigd. Deze noodhulp is niet meer dan een compensatie voor alle bezuinigingen die er zijn geweest."
Een paar honderd advocaten, die samen de Vereniging Advocaten hebben opgericht, wil nu alsnog gaan staken: ze stellen zich uit protest niet beschikbaar voor piketdiensten in januari. De Raad voor de Rechtspraak bevestigt dat zo'n 39 procent zich heeft afgemeld voor de piketdiensten in die periode. "Een deel meldde zich af door vakantie, maar een ander deel noemt expliciet staken als reden" zegt een woordvoerder.
Het leidde tot problemen met de roosters in 12 van de 117 regio's, laat de Raad voor de Rechtsbijstand weten. Die zijn inmiddels opgelost, op één regio na.
Minder nodig?
Volgens minister Dekker zijn de problemen geen kwestie van geld alleen. Hij wil dat mensen minder vaak een beroep doen op een advocaat. Hij vindt dat mediators of juristen van verzekeraars vaker zaken kunnen behandelen. Maar dat plan valt slecht bij vrijwel alle advocaten. Die wijzen erop dat zij zich moeten houden aan tuchtrecht en private partijen niet.
Ook Elise is kritisch. "Voor sommige zaken heb je echt een advocaat nodig." Rudolf deelt die zorg. "Ik zie sociaal advocaten stoppen en kantoren sluiten. Dat betekent dat je als rechtzoekende soms wel vijf kantoren moet afbellen tot je iemand vindt die jouw zaak in behandeling neemt. Dan ben je wat mij betreft vaak machteloos tegen de overheid." Daarmee doelt hij erop dat zo'n 60 procent van de zaken die sociaal advocaten behandelen, tegen de overheid is gericht.
Minister Dekker was niet beschikbaar voor commentaar.