Hulphonden lopen trauma op door vuurwerk. 'Het leek hier wel oorlog'
Tierra is de trouwe assistentiehond van Ina de Ritter. Maar de zwarte hond zou deze dagen het liefst binnen blijven. "Afgelopen zaterdag tijdens het uitlaten leek het hier in Barendrecht wel oorlog", zegt de vrouw. "Zó'n harde donderslagen, dan raakt die hond in paniek."
Eenmaal binnen, weg van het knalvuurwerk, gaat het wel weer met Tierra. Maar volgens de Stichting Gebruikers Assistentiehonden (SGA) raken jaarlijks zo'n vijf honden te getraumatiseerd door vuurwerk om hun baasje nog veilig te kunnen begeleiden.
Vanwege verlamming is De Ritter (70) sinds eind jaren negentig afhankelijk van een rolstoel. De laatste achttien jaar heeft ze drie hulphonden gehad. Hun steun heeft haar een gevoel van vrijheid gegeven, want ze is minder afhankelijk van helpende familieleden.
"Ik kan bijvoorbeeld niet zelfstandig op mijn zij gaan liggen, dus als het nodig is duwt Tierra me op mijn kant. Dan gaat ze tegen mijn rug aanliggen, zodat ik geen spasmes krijg, die heel pijnlijk zijn."
De hulphond van Ina is niet de enige met een trauma door vuurwerk, ook Chapa, de hond van Wilma, heeft er last van:
Al vanaf haar eerste assistentiehond was vuurwerk een probleem. De viervoeter liep een brandwond op door knalvuurwerk tegen zijn poot, vertelt De Ritter. Ook mentaal kreeg de hond een klap te verwerken. En dat was eveneens gevaarlijk voor het baasje.
Normaal gesproken loopt de hond los, zodat hij spullen op kan pakken als De Ritter iets laat vallen. Maar omdat de hond bang was geworden van vuurwerk, had ze hem aangelijnd aan de rolstoel. Om te voorkomen dat hij in paniek weg zou rennen. "Maar hij schrok van een knal en gaf een ruk aan de lijn en ik kieperde om."
Pavlovreactie
Door aanvullende training leerde de hond langzaam schrikreacties bij vuurwerk te beheersen. Dat is alleen mogelijk als de ervaring niet te traumatisch is, legt Sanne Singer van hulphondenschool Click uit. "Je kunt ze er stap voor stap minder gevoelig voor maken. Beginnend met knallen in de verte en het langzaam op te bouwen."
De truc is om de negatieve associaties bij het geluid van knallen en de geur van kruitdampen te verwisselen voor iets positiefs. Dus als er een knal te horen is, krijgt de hond eten. Zo ontstaat een klassieke pavlovreactie, waarbij de hond gelijk aan eten denkt als hij een knal hoort.
"Maar nogmaals: bij echt trauma komen ze er niet vanaf", zegt Singer. Dat gebeurt volgens SGA gemiddeld een paar keer per jaar. In zeldzame gevallen krijgt de hond dan een spuitje, omdat hij van de angst niet meer kan functioneren. In de meeste gevallen gaat de hulphond naar een opvanggezin.
Volgens de stichting komen er jaarlijks minstens 250 tot 300 vuurwerkgerelateerde klachten binnen. De SGA is een campagne gestart om het probleem aan de kaak de stellen. De training van een assistentiehond is ongeveer 25.000 euro per dier. Volgens de stichting leren de meeste dieren ook omgaan met hard geluid of knallen, maar weegt dat vaak niet op tegen een onverwachte knal, zoals bij vuurwerk.
PTSS
Er zijn naar schatting zo'n 3000 mensen in Nederland die gebruik maken van een hulphond. Niet alleen vanwege een lichamelijke beperking, maar bijvoorbeeld ook vanwege posttraumatische stresssyndroom (PTSS).
"Mijn zoon heeft PTSS en ook een buddyhond", zegt De Ritter. "Die hond loopt gelukkig overal doorheen, maar wat denk je dat al dat vuurwerk betekent voor mensen die getraumatiseerd zijn door oorlog?"
Bewustwording is volgens haar heel belangrijk. Na het ongeluk met haar hulphond heeft ze de jeugd voorlichting gegeven. "Dat jaar heb ik op alle basisscholen in Barendrecht verteld wat een hulphond precies doet en welke impact vuurwerk op haar heeft. Dat drong wel goed door tot de kinderen."
Het zal voor Tierra en haar baasje een opluchting zijn als het 2 januari is. Pas dan heeft De Ritter het gevoel dat ze weer zorgeloos met haar hulphond de deur uit kan. Ze zou al blij zijn als er alleen vuurwerk werd afgestoken vanaf 22.00 uur op Oud en Nieuw.
"Mijn hond is zo angstig dat ze medicijnen moet slikken om deze periode door te komen." Dat is medicatie tegen epilepsie en verzachting van de angst", legt ze uit. "Wat mij betreft mag het vuurwerk morgen worden afgeschaft."
