"In mijn dertigjarige onderwijscarrière heb ik drie meldingen van kindermishandeling gedaan", vertelt basisschooldirecteur Hans Vos. "Ik heb het idee dat we onze leerlingen goed in de gaten houden, en weten wat er thuis speelt. Maar wellicht missen we ontzettend veel."
Volgens minister Hugo de Jonge (VWS) zit in iedere klas gemiddeld één kind dat thuis wordt verwaarloosd of misbruikt. Jaarlijks gaat het om zo'n 119.000 kinderen, en tientallen van hen overleven dat geweld niet. Er wordt al jaren van alles gedaan om deze aantallen naar beneden te krijgen. Tv-campagnes, een heuse taskforce en sinds zes jaar een wettelijke meldcode die begin dit jaar stevig is aangescherpt.
Sinds 2019 moet elke school, zorginstelling en gemeente bij een ernstig vermoeden van kindermishandeling melding doen bij organisatie Veilig Thuis. Bedoeling is om slachtoffers eerder te ontdekken en sneller hulp te bieden.
Drempel om te melden
Ondanks de strengere meldcode blijft het aantal meldingen uit het onderwijs aan Veilig Thuis, opvallend laag. In de eerste helft van 2018 ging het volgens CBS-cijfers om slechts twee procent van alle meldingen. En de eerste maanden van dit jaar om een schamele vier procent.
Uit recent internationaal onderzoek blijkt het aantal meldingen uit het onderwijs in Engeland en Duitsland veel hoger te zijn. "In Engeland gaat dat om 25 procent en in Duitsland om 21 procent van alle meldingen", vertelt hoogleraar Orthopedagogiek Hans Grietens. "In die landen is de drempel om kindermishandeling te melden blijkbaar veel lager."
Mensen willen kindermishandeling liever niet zien. Daarom doen de meesten helemaal niets.
"Nederlandse leerkrachten willen het vertrouwen van de ouders niet verliezen", weet Tea Hol, directeur van de vereniging voor aandachtsfunctionarissen LVAK. "En ze weten vaak niet goed hoe ze het moeten aanpakken als ze zich zorgen maken over kinderen in hun klas. Ook al is er nu een duidelijke meldcode."
Kim van Laar heeft in jaar jeugd zelf te maken gehad met mishandeling. Zij geeft nu met Team Kim les op scholen om kindermishandeling bespreekbaar te maken. Zij zegt onomwonden dat docenten soms het lef niet hebben om actie te ondernemen. "Mensen willen kindermishandeling liever niet zien. Het maakt hun onmachtig. Daarom doen de meesten helemaal niets."
Aandachtsfunctionaris
Het kabinet verwacht sinds de invoering van de strengere meldcode van scholen dat zij een aandachtsfunctionaris kindermishandeling aanwijzen; hij of zij is degene met wie collega's dienen te overleggen over hun zorgen om een kind. Maar dat heeft het kabinet niet verplicht gemaakt. Wel is in de wet opgenomen dat er een 'deskundig persoon' op school moet zijn.
Schoolleider Hans Vos heeft geen aandachtsfunctionaris op basisschool de Lispeltuut. En heeft niks met protocollen. "Ik begrijp dat we iedereen moeten redden van ellende, maar ik geloof niet dat zo'n verplichte meldcode werkt. Als ouders worstelen met opvoeden, dan ga je helpen."
Tea Hol noemt deze werkwijze risicovol. "Als een school de verplichte meldcode niet nodig denkt te hebben, dan zie je onvoldoende wat er aan de hand is. Onderzoek wijst uit dat er gemiddeld één kind in de klas wordt verwaarloosd of mishandeld. Als je de verplichte meldcode nauwelijks gebruikt, dan zie je niet voldoende, en ontneem je het kind als ook de ouders een kans op hulp."
