Loonkloof wordt maar niet kleiner, hoe kan het roer om?

• Ivo Landman

  redacteur Online

Al jaren wordt erover gepraat en inmiddels zou je verwachten dat de loonkloof tussen mannen en vrouwen wel wat kleiner zou worden. Maar niets is minder waar. Uit het vandaag gepubliceerde Nationaal Salaris Onderzoek blijkt het verschil juist groter te worden. Hoe kan dat? En wat moet er gebeuren?

De onderzoekers van Nyenrode Business Universiteit en Intermediair geven geen oorzaak voor de groeiende loonkloof. Voor het feit dat vrouwen vaker een deeltijdbaan hebben, vaker in sectoren werken waar de salarissen relatief laag zijn en voor andere factoren die invloed hebben op het loon zijn de resultaten gecorrigeerd. Dan blijft er nog steeds een onverklaarbaar inkomensverschil over.

Wij vroegen mensen op straat of ze hebben onderhandeld over wat ze verdienen:

Onderzoeker Jaap van Muijen van Nyenrode noemt wel een mogelijke reden: misschien dat vrouwen bij hun eerste baan minder stevig onderhandelen dan mannen. Maar is dat wel zo?

"Er is geen onderzoek bekend waaruit blijkt dat mannen beter onderhandelen dan vrouwen", zegt socioloog Babette Pouwels. "Maar wel naar de vraag óf er onderhandeld wordt. En vrouwen onderhandelen wel degelijk." Ze verwijst naar een internationaal onderzoek uit 2014 in Australië onder 4600 werknemers bij 800 bedrijven. "Daaruit bleek dat als mannen hetzelfde vroegen, hun wensen vaker gehonoreerd worden dan die van vrouwen."

'Geen rekening mee gehouden'

Pouwels onderzocht voor het College van de Rechten voor de Mens de beloningsverschillen in de verzekeringsbranche en kreeg daarvoor ook inzage in de personeelsdossiers. Collega's onderzochten ook andere branches. "We hebben niet alleen alle salarissen op een hoop gegooid, maar ook de personeelsdossiers erbij gepakt. Die gaan soms 10 tot 20 jaar terug en daarin kun je ook zien wat er in die tijd met de salarissen is gebeurd."

Daaruit ontstond een algemeen beeld dat mannen bij salarisonderhandelingen vaak anders worden benaderd dan vrouwen. "Bij mannen gaat het al snel over de hoogte van het salaris. Bij vrouwen gebeurt het vaker dat er helemaal geen rekening mee wordt gehouden dat ze over het salaris willen onderhandelen."

Wat moet er gebeuren om het tij te keren? De wet veranderen? "Nee, juridisch is het allemaal geregeld", zegt arbeidsrechtadvocaat Hian Li Ko. "Het is gewoon verboden om onderscheid te maken in beloning tussen mannen en vrouwen. Dat is discriminatie."

Benadeelde vrouwen kunnen naar het College van de Rechten voor de Mens stappen, of naar de kantonrechter. Maar wie doet dat? En hoe toon je aan dat er sprake is van discriminatie en niet van een gerechtvaardigd onderscheid?

Aan iemand met meer werkervaring of speciale vaardigheden mag een werkgever meer betalen. Ko: "Een werkgever kan zeggen: ik had daar een reden voor. Pietje heeft eerder bij een bekend groot concern gewerkt en relevante ervaring opgedaan. Dat vind ik een plusje en daarom verdient hij meer."

'Dit geeft hoop'

Alleen werkgevers kunnen dus echt iets veranderen aan de verschillen in salariëring. APG, de uitvoeringsorganisatie van pensioenfonds ABP, gaf eerder dit jaar het goede voorbeeld. Nadat was gebleken dat 125 vrouwelijke medewerkers voor hetzelfde werk minder verdienden dan hun mannelijke collega's, kregen ze in juni een salarisverhoging.

Meer bedrijven zouden volgens Pouwels dat voorbeeld moeten volgen, want APG is een uitzondering. "Wat daar gebeurt geeft wel hoop. Veel ondernemingen zijn welwillend en bedrijven kunnen heel veel zelf doen. Het begint ermee dat ze zich afvragen: is er bij ons sprake van een loonkloof? En dat ze onderzoeken waar dat aan ligt. Misschien is het doorstroombeleid niet goed, of is de inschaling verkeerd. Pas dan, met dat inzicht, kun je kijken wat je eraan kunt doen."

Leg het uit

Maar het zou misschien nog beter zijn als werknemers niet alleen afhankelijk zijn van de goodwill van bedrijven, stelt advocaat Ko. "Het gaat om awareness. Bedrijven zouden hun loonbeleid ergens moeten uitleggen."

Op dit moment moeten grote ondernemingen in de jaarrekening aangeven hoeveel de directie verdient. Zo'n soort verplichting zou je ook voor dit probleem in het leven kunnen roepen.

"Dat bedrijven moeten uitleggen wat ze doen om de loonkloof te verkleinen. Dat kan in de jaarrekening, maar het kan ook zijn dat de directie een keer per jaar aan de ondernemingsraad moet uitleggen hoe de beloning is georganiseerd en waarom het salaris per mannelijke werknemer gemiddeld hoger is dan dat per vrouwelijke werknemer, als dat het geval is."

Dat zou ongetwijfeld een positief effect hebben, verwacht Ko. "Geen enkel bedrijf wil dat naar buiten komt dat het vrouwen slechter beloont."