Onze complexe pensioenregelingen worden ondersteund door rammelende IT-systemen. Dat zeggen experts en betrokkenen tegen Nieuwsuur en Investico, een platform voor onderzoeksjournalistiek. Daardoor kunnen pensioenen elke maand honderden euro's lager of hoger uitvallen dan waar een werknemer recht op heeft.
Het is een alarmerende waarschuwing nu er weer gesproken wordt over een nieuw, nog complexer, pensioensysteem. De vrees is dat het hele IT-systeem bezwijkt onder die nieuwe regelingen.
Mag een fonds fouten maken?
Want het gaat nu al regelmatig mis. Bijvoorbeeld bij Mickey Hovers, die in 2010 met pensioen ging. Hij had een berekening gekregen van zijn pensioenfonds: hij kon al op z'n 62e stoppen. In augustus kreeg hij zijn eerste pensioen, maar met kerst stopten de betalingen. Toen hij belde voor opheldering legde het fonds uit dat ze een rekenfout hadden gemaakt en dat hij 150 euro per maand minder hoorde te krijgen.
"Dat accepteerde ik niet", zegt Hovers. Hij stapte naar de rechter en die gaf hem gelijk: als deelnemer moet je kunnen vertrouwen op de berekening die het fonds maakt. Maar in hoger beroep oordeelde het Gerechtshof dat een fonds een fout mag maken.
Hovers krijgt nu dus een lager pensioen. Ook bij veertig anderen is het verkeerd gegaan, zegt zijn fonds.
Nooit bewaarde gegevens
Het gaat veel vaker mis met verkeerde pensioenuitkeringen, blijkt uit onderzoek van Investico en Nieuwsuur. Dit jaar nog bij ambtenarenfonds ABP: 16.000 arbeidsongeschikten hadden hun pensioen niet gekregen. Zij krijgen dat geld, in totaal een miljard euro, alsnog.
De Nederlandsche Bank, de toezichthouder, waarschuwde de fondsen vorig jaar al voor 'operationele risico's'. Verouderde IT-systemen en software leiden volgens DNB tot grotere risico's en tot 'fouten in de berekening' van de pensioenen.
Vaak zijn fondsen niet eens in staat terug te halen hoe de bedragen die worden beloofd zijn opgebouwd. Want gegevens zijn bij fusies niet overgedragen, staan in kelders in niet gedigitaliseerde archieven of zijn gewoon nooit bewaard.
Een voorbeeld is het fonds voor de vleesindustrie. Dat ging de afgelopen jaren over van de ene naar de andere uitvoerder. "We kunnen cijfers uit het verleden nauwelijks meer opzoeken", zegt John Klijn, die namens vakbond FNV in het bestuur van het fonds zit.
Bij de overgang zijn ook fouten ontdekt in de administratie. Het fonds wil nu compensatie van de vorige uitvoerder. "We hebben al die jaren wel voor een deugdelijke administratie betaald", zegt Klijn.
Werknemers niet opgegeven
Niet alleen gaat het fout met de verwerking van gegevens, er zijn ook ernstige twijfels of werkgevers wel alle gegevens aanleveren.
Zo liet het pensioenfonds Hout en Jachtbouw in 2017 de administratie doorlichten toen het overstapte naar een nieuwe uitvoerder. In een vertrouwelijk rapport in handen van Nieuwsuur en Investico staat dat sommige werknemers nooit waren opgegeven bij het fonds. Ook werd de premie verkeerd en vaak te laag berekend. Het fonds liep hierdoor miljoenen mis.
Geconfronteerd met dit rapport zegt de voorzitter van het fonds dat het om een tussenrapport gaat. In een latere versie zouden veel van de misstanden verklaard zijn. Maar betrokkenen zeggen dat er helemaal geen nieuw rapport is. Toch houdt het pensioenfonds vol dat het géén miljoenen aan premie misloopt.
Vanaf volgend jaar wordt de administratie van het fonds gekoppeld aan de bestanden van het UWV, waardoor fouten sneller opgespoord kunnen worden. Slechts de helft van alle bedrijfstakpensioenfondsen heeft nu zo'n koppeling.
Ook zijn er regelmatig werkgevers die zich helemaal niet melden bij het pensioenfonds. "Dat zijn werkgevers die zo goedkoop mogelijk willen werken", zegt bestuurder Klijn. "Omdat ze bijvoorbeeld veel met Polen en Roemenen werken, denken ze: 'Waarom zou ik ze een pensioen geven. In eigen land krijgen ze dat ook niet'."
Klijns vleesindustrie-fonds maakt actief jacht op dit soort werkgevers, maar dat doen lang niet alle fondsen, blijkt uit het onderzoek van Investico en Nieuwsuur. "De kennis bij de besturen ontbreekt", zegt Klijn.
Werknemers voor wie werkgevers ten onrechte geen premie hebben betaald, hebben wel gewoon recht op pensioen. In 2007 kwam er een wet om werknemers te beschermen tegen frauderende werkgevers. Maar, zegt Klijn, "er zijn nu nog maar weinig werknemers die bij ons komen met de boodschap, 'hallo ik heb in het vlees gewerkt en ik kom mijn pensioen halen'. Maar dat gaat natuurlijk wel gebeuren."
Wil je weten hoe jouw pensioenfonds ervoor staat? Check dan deze tool:
