We geven miljarden uit aan medicijnen, maar veel van die medicijnen slaan niet aan. Sterker nog: we weten van veel geneesmiddelen helemaal niet waar in het lichaam ze belanden. Het Amsterdam UMC probeert daar iets aan te doen. Komende donderdag opent daar het Imaging Center dat volledig is gericht op het in beeld brengen van de werking van medicijnen in het menselijk lichaam.
Guus van Dongen, hoogleraar medische beeldvorming in het Amsterdam UMC, is initiatiefnemer van het centrum. Hij ontwikkelde met zijn team zo'n tien jaar geleden een techniek waarmee je geneesmiddelen licht radioactief kunt maken. Met een scanner kan je vervolgens volgen waar in het lichaam het radioactieve middel zich ophoopt.
En dat maakt heel duidelijk zichtbaar of een medicijn tegen prostaatkanker wel naar de prostaattumor gaat of bijvoorbeeld in de hersenen terecht komt. Van Dongen: "We kunnen nu eindelijk zien wat medicijnen in een individuele patiënt doen. En dat was tot voor kort onmogelijk."
Een soort Russische roulette
Volgende week opent op een terrein naast het Amsterdam UMC (locatie VUmc) een gebouw dat speciaal voor dit soort technieken is neergezet: het Imaging Center, het centrum voor medische beeldvorming. Hier vind je de modernste scanapparatuur, laboratoria en een fabriek voor radioactieve medicijnen onder één dak.
Dat is uniek in de wereld, zegt Van Dongen, en kan een groot verschil maken in de strijd tegen inefficiënte medicijnen. "Nu we medicijnen kunnen volgen, zien we dat ze soms echt niet terechtkomen op de plek waar ze moeten komen. Dat is vervelend. Dat betekent dat het eigenlijk alleen maar bijwerkingen kan geven en niet effectief is."
Hij schat dat ongeveer de helft van de medicijnen die gebruikt worden, niet effectief is. "Dat maakt het een soort Russische roulette. Dat geeft toch een onbehagelijk gevoel. In het Imaging Center kijken we met nieuwe technieken welke geneesmiddelen kansrijk zijn of misschien minder kansrijk."
Als je een weinig kansrijk medicijn hebt, kun je daar zo vroegtijdig mogelijk mee stoppen.
De farmaceutische industrie was aanvankelijk niet blij met het werk van Guus van Dongen. Want als kan worden vastgesteld dat een medicijn bij een patiënt op een verkeerde plek terechtkomt, heeft het weinig zin om het nog verder toe te dienen. "Zij zitten er niet op te wachten dat wij misschien kunnen identificeren welke patiënten geen baat hebben bij medicijnen", zegt Van Dongen. "Dat zou hun marktaandeel verminderen."
Maar inmiddels zien geneesmiddelenfabrikanten ook de waarde van de nieuwe techniek: op deze manier kan in een vroeg stadium worden vastgesteld of een medicijn kans van slagen heeft. Farmaceutische bedrijven komen nu naar Amsterdam om hun producten in het Imaging Center te laten te testen.
Van Dongen denkt dat dit veel geld kan besparen. "Als je een weinig kansrijk medicijn hebt, kun je daar zo vroegtijdig mogelijk mee stoppen. Dat zijn allemaal investeringen die niet ten goede komen aan de patiënt."
De hoogleraar hoopt zo iets te doen aan de steeds verder stijgende medicijnprijzen, al beseft hij dat hij dat probleem niet in zijn eentje kan oplossen. "Wij moeten gewoon zorgen dat medicijnen effectiever zijn in patiënten en efficiënter ontwikkeld worden, waardoor de ontwikkelkosten lager worden. Dat is het academische gedeelte dat wij kunnen bijdragen."
