Het drankgebruik onder tieners is hoog en dat komt waarschijnlijk door de tolerante houding van hun ouders. Dat constateert het IJslandse onderzoeksinstituut ICSRA na enquêtes in zes Nederlandse gemeenten. "De grote acceptatie door ouders verschilt met andere landen", aldus de onderzoeker.
Ruim 4000 jongeren van 15 en 16 jaar oud werd gevraagd naar hun drank, tabaks- en drugsgebruik, maar ook naar ouderlijke betrokkenheid, welzijn en vrijetijdsbesteding.
De enquête is onderdeel van de 'IJslandse aanpak'. Door deze methode kelderde in IJsland het middelengebruik van jongeren van een toppositie naar het laagste in Europa. De methode is een combinatie van repressieve maatregelen, samenwerking met scholen en ouders, voorlichting aan ouders, sociale controle en veel buitenschoolse activiteiten. De methode is al ingevoerd in honderdtien gemeenten wereldwijd en nog eens honderd gemeenten willen eraan beginnen.
Zes Nederlandse gemeenten doen ervaring op met de aanpak in een driejarige pilot van het Trimbos-instituut en het Nederlands Jeugdinstituut: Urk, Amersfoort, Texel, Hardenberg, de Kempengemeenten en Súdwest-Fryslân.
Wat zijn de eerste ervaringen met die aanpak? En wat vinden tieners (en hun ouders) zelf van hun drankgebruik? Bekijk het hieronder:
De Nederlandse wethouders zijn geschrokken van de eerste resultaten. "Wat me vooral opviel is dat zestig procent van de vijftien- en zestienjarigen in onze gemeente recent alcohol heeft gedronken en dat negentien procent onder de dertien jaar al heeft gedronken", zegt Alwin te Rietstap van de gemeente Hardenberg.
Wethouder Manon Theuws van Bergeijk: "In IJsland is nul de maatstaf. Dat is in de Kempengemeenten helaas wel anders."
Scholieren van het Vechtdal College in Dedemsvaart vulden de vragenlijst ook in. Volgens hen is het makkelijk om als minderjarige drank te krijgen, bijvoorbeeld via oudere vrienden of over de grens in Duitsland, waar de leeftijdsgrens zestien is. Ook drinken ze op feestjes zonder ouderlijk toezicht, zoals tentfeesten. Bovendien staan volgens hen veel ouders drankgebruik op verjaardagen toe. "Ze hebben gezegd dat ik vanaf m'n vijftiende mag drinken zodat ik mijn grens kan ontdekken", zegt de vijftienjarige Chris.
De ouderlijke betrokkenheid bij de tieners is groot. Dat is in de regel een preventieve factor. Toch gaat het in de Nederlandse gemeenten gepaard met fors drankgebruik onder minderjarigen.
'Bespreken beter dan verbieden'
Bij gesprekken met de gemeente erkennen ouders in de gemeente Súdwest-Fryslân dat hun tieners makkelijk drank kunnen krijgen op feestjes en in 'zuipketen'. De plattelandsgemeente is ook bekend van de Sneekweek, een zeilevenement waarbij vaak flink wordt gedronken. Jaarlijks worden tien- tot vijftien jongeren in comateuze toestand opgenomen in het ziekenhuis.
Toch vinden de meeste ouders dat bespreken beter is dan verbieden. "Ik denk dat je er beter open over kan zijn dan dat ze het stiekem doen", zegt een ouder. Op de IJslandse aanpak wordt sceptisch gereageerd: "Daar gaan ze hier een stevige klauw aan hebben."
Sommige minderjarigen mogen ook thuis alcohol drinken. Een moeder: "In het weekend koop ik een drankje voor mijn dochter van zestien en dat gaat goed." Een andere moeder: "Je gaat toch mee in het standpunt van andere ouders: dat is het probleem."
Kans op alcoholisme
"De houding van de ouders verrast me want we kennen nu het schadelijke effect van alcohol op het nog ontwikkelende brein", zegt de IJslandse onderzoeker Jón Sigfússon. Hij is geestelijk vader van de 'IJslandse aanpak'. "Als kinderen al drinken op hun vijftiende maken ze vier keer zoveel kans om alcoholist te worden. Ouders moeten daarvan doordrongen worden."
Barbara Werrij, kinderarts van het Antonius Ziekenhuis in Sneek, beaamt dat. "Kinderen die comazuipen lopen echt forse hersenschade op en zakken al snel een niveau op school."
Freek Brouwer, wethouder op Urk: "Je hoort ouders wel zeggen 'een koe is ook een kalf geweest' en wij hebben het ook gedaan. Maar nu bekend is hoe ongezond drinken is voor kinderen, is het - net als roken - echt een aandachtspunt voor ons."
Tieners gebruiken fors minder middelen als hun ouders weten waar ze 's avonds uithangen en ze vóór middernacht thuis moeten zijn, zo blijkt ook uit het onderzoek. In IJsland geldt daarom een avondklok voor tieners. Oudercomités houden er avondwandelingen en spreken jongeren aan die zomers na middernacht nog buiten zijn.
Duidelijke stellingname door ouders lijkt zinvol: als Nederlandse tieners verwachten dat hun ouders roken niet streng afkeuren, steken ze vijf keer zo vaak dagelijks een sigaretje op. Ook hebben ze dan twee keer zo vaak wel eens cannabis gebruikt en zijn ze twee keer zo vaak recent dronken geweest als kinderen die hun ouders strenger inschatten.
