Albanië heeft op weg naar de EU 'last van een negatief imago'
Moet Albanië lid worden van de Europese Unie? Deze week wordt besloten of gesprekken daarover moeten beginnen. Duitsland was lange tijd tegen, maar is nu om. Nederland en Frankrijk zien die toetreding niet zitten. De staat van de rechtspraak in Albanië is een van de redenen waarom tegenstanders van de toetreding twijfelen.
In de rechtszaal van de Hoge Raad in Tirana staat een levensgroot portret van Moeder Teresa op de muur geschilderd. Naast haar gezicht staat in het Albanees een gebed voor rechters.
"Het gebed gaat over integriteit", legt rechter Ardian Dvorani uit. "Dat mensen gerechtigheid verdienen, dat een rechter een grote verantwoordelijkheid heeft." Dvorani staat even stil, kijkt naar het portret en zucht. "Het is jammer dat mijn collega's niet naar haar hebben geluisterd".
Dvorani is de enige overgebleven rechter in de Hoge Raad van Albanië. Geen van zijn collega's heeft het zogenoemde vetting-proces doorstaan. Er waren twijfels over hun integriteit als rechters. Het is onderdeel van een radicale opschoning van de gerechtelijke macht in het land, dat twee jaar geleden is begonnen.
De 'vetting' is een langdurige en diepe screening van elke rechter, aanklager, officier van justitie. Hun hele verleden wordt onder de loep genomen. Als dubieuze inkomsten of bezittingen aan het licht komen die kunnen wijzen op corruptie of vriendjespolitiek: is dat nu een reden om een rechter te kunnen ontslaan.
De één na de ander kwam niet door de screening heen. De methode werkte een beetje té goed. Want nu de corrupte rechters eruit zijn, dient zich een nieuw probleem aan: er zijn bijna geen rechters over. Omdat Dvorani de Hoge Raad nu in zijn eentje moet bestieren, zijn er al twee jaar geen zittingen geweest. Om een zaak te kunnen voeren, moeten er minstens drie rechters aanwezig zijn. En die zijn er niet.
Zaken stapelen zich op
De dossiers van onbehandelde zaken stapelen zich wel op. Dvorani houdt het aantal exact bij. "35483 zaken wachten op berechting. Het zijn civiele, administratieve en criminele zaken, Die liggen maar te wachten", verzucht hij. "Mensen zijn niet blij."
Nodig was het wel, benadrukt hij. Want als je de corruptie en criminaliteit wil aanpakken, dan moet je beginnen met het opschonen van de rechtbanken. "Alle problemen in Albanië zijn terug te voeren op de rechtspraak. En daar moet je het aanpakken, bij de wortels." Albanezen waren het vertrouwen in de rechtspraak kwijtgeraakt door corrupt gedrag van hoge rechters, gaat hij verder. "We hebben nu een rechtbank zonder rechters, maar dit is beter dan hoe het was: een rechtbank zonder integriteit."
Albanië had gehoopt beloond te worden voor deze rigoureuze aanpak van het rechtssysteem. De Europese Commissie en een meerderheid van de EU-lidstaten beschouwen Albanië als één van de zes Balkanlanden die op termijn onderdeel van de Europese familie zal uitmaken. Dan is het openen van toetredingsgesprekken, een proces dat minimaal tien jaar zal duren, een logische eerste stap. Maar naast Frankrijk, blijft ook Nederland grote bezwaren hebben.
Ondernemer Wouter van Rooij streek vijf jaar geleden neer in de historische UNESCO-beschermde stad Gjirokaster en opende daar een hostel voor backpackers. Hij wordt deze dagen regelmatig op de Nederlandse strengheid aangesproken. "Mensen komen op me af en willen weten waarom Nederland Albanië blijft blokkeren. Wat moet ik daarop zeggen? Ik kan uitleggen dat het te maken heeft met dat er in Nederland veel criminaliteit met Albanezen is. Maar een hoop mensen begrijpen het niet, en vinden dat Nederland hun vooruitgang dwars zit. Mensen willen echt graag toetreden."
Albanië heeft ook last van een negatief imago, zegt hij. "Veel mensen zien Albanië als zwart gat, maar dat beeld is totaal niet meer representatief tegenwoordig. Dat maakt het wel lastig voor Albanië om te groeien."
Weg naar toetreding
Minister Blok zei eerder dat Albanië "nog stappen moet maken, vooral op het gebied van corruptie en de hervorming van het rechtssysteem". Volgens Rechter Ardian Dvorani is dat precies waar Albanië de afgelopen jaren zo hard aan heeft gewerkt. Hij hoopt dat het gezien wordt.
"Je moet mensen niet ontmoedigen," zegt hij. Beginnen met toetredingsgesprekken betekent niet dat Albanië al lid wordt, benadrukt hij. "Onze politici zullen harder gaan werken aan hervormingen als ze weten dat de weg naar toetreding is geopend."
De kans is aanzienlijk dat ook dit keer geen groen licht komt. Naast Nederland, is ook Frankrijk tegen de opening van het proces naar toetreding.
Dvorani weet dat. Toch is hij hoopvol. Hij krijgt namelijk binnenkort nieuwe collega's. Op dit moment worden vier nieuwe rechters gescreend. Als dat goed gaat, kan de Hoge Raad begin 2020 weer operationeel zijn.
"Als je het mij vraagt hebben we een enorme stap vooruit gezet", zegt hij. "En natuurlijk kost het tijd. Maar Nederland moet begrijpen dat wij dit serieus nemen. En dat het resultaat er echt aan komt."
Bekijk ook deze reportage die Sander van Hoorn maakte in Albanië.
