Seculier en orthodox staan tegenover elkaar in Israëlische verkiezingen
Het is een steeds terugkerend conflict in Israël en bovendien de aanleiding voor de nieuwe verkiezingen van morgen: de strijd tussen seculiere en strenggelovige Joden. De formatie van een nieuwe regering liep deze zomer vast op de dienstplicht voor ultra-orthodoxe Israëliërs.
Ultra-orthodoxe mannen die de Tora bestuderen kunnen namelijk een vrijstelling krijgen voor militaire dienst. Die uitzonderingspositie is al tientallen jaren omstreden. Dit keer maakte oud-minister van defensie Avigdor Lieberman er in de formatie een breekpunt van. Daardoor kreeg premier Netanyahu geen meerderheid in het parlement achter zich en zijn er dinsdag nieuwe verkiezingen.
Joden zouden zich aan hun religieuze regels moeten willen houden.
Religieuze partijen vrezen dat die verkiezingen een regering zonder hen zullen voortbrengen. "Eters van varkensvlees en schenders van de sabbat" zullen aan de macht komen, waarschuwde de ultra-orthodoxe politicus Aryeh Deri. Seculiere politici als Lieberman en oud-legerleider Benny Gantz voeren campagne voor een kabinet zonder ultra-orthodoxe partijen.
Tot de ultra-orthodoxen behoren ook Asaf Ratzon en zijn vrouw en zes kinderen. "Religie speelt de belangrijkste rol in mijn leven", zegt Ratzon in zijn appartement in Jeruzalem. In een synagoge op vijf minuten loopafstand geeft hij iedere dag les uit de Tora. "Religie verbindt ons volk. Joden zouden zich aan hun religieuze regels moeten willen houden. Dat is nu in Israël helaas niet het geval."
Correspondent Ties Brock ging langs bij Asaf Ratzon en Reut Cohen. Ratzon vindt de dienstplicht voor zijn kinderen niet nodig omdat "de Tora een wapen is". Cohen ziet dat anders:
De 40-jarige Ratzon hoopt dat zijn zes kinderen zich net als hij zullen toeleggen op het geloof, en niet het leger in hoeven. "Ik wil niet dat ze zich daar mengen met seculiere Israëliërs", zegt hij. "Bovendien: wie iedere dag tien uur de Tora bestudeert, brengt ook een offer voor het Joodse volk." Ratzon en zijn vrouw zijn van plan dinsdag zoals gebruikelijk op een van de twee ultra-orthodoxe partijen te stemmen.
De rustdag respecteren
Ultra-orthodoxe Joden vormen in Israël zo'n twaalf procent van de bevolking. Ze vallen op in het straatbeeld: de mannen dragen vaak hoge hoeden en zwarte jassen, de vrouwen een pruik of een andere haarbedekking. De gezinnen zijn groot: gemiddeld krijgen ultra-orthodoxen zeven kinderen, tegenover een landelijk gemiddelde van drie. Doordat ze minder vaak betaald werk hebben, leven relatief veel van hen in armoede.
De dienstplicht is niet het enige strijdpunt tussen deze groep en seculiere Israëliërs. Zo maakte de ultra-orthodoxe partij Shas een verkiezingsfilmpje waarin een echtpaar op de sabbat, de joodse rustdag ontgoocheld aan een lege eettafel zit. De kinderen zijn aan het werk, op een feest, of een paspoort aan het ophalen. Een spookbeeld voor religieuze Joden, die willen dat de rustdag wordt gerespecteerd.
Religieuze partijen waarschuwen dat een seculiere regering op de sabbat openbaar vervoer zal laten rijden, of een burgerlijk huwelijk zal invoeren. Op dit moment is in Israël alleen een religieus huwelijk rechtsgeldig, en rijden in de meeste steden van vrijdagmiddag tot zaterdagavond geen trams of bussen.
Ze hebben alle tijd om mij het leven zuur te maken.
In Jeruzalem zijn ook de meeste Israëlische restaurants tijdens de sabbat gesloten. Maar dat geldt niet voor R&R Diner in het centrum van de stad. Samen met haar echtgenote is Reut Cohen de eigenaar van het niet-koosjere restaurant. Aan religieuze regels heeft ze geen boodschap: "Regels? Welke regels? Ik houd niet van regels. Ik houd niet van koosjer eten, ik houd van spek. Ik vind het heerlijk."
Cohen heeft wekelijks te maken met ultra-orthodoxe demonstranten. Op vrijdagavond en zaterdag, de sabbat, staan ze vaak luidkeels roepend voor het restaurant. Ook sloegen ze de ruiten in en vernielden ze de afzuiginstallatie. "Ze gaan niet het leger in, werken niet en hebben ook geen hobby's", zegt Cohen. "Daardoor hebben ze alle tijd om mij het leven zuur te maken."
Nieuw kabinet
Cohen hoopt dat de verkiezingen een seculiere regering zullen voortbrengen. Dat zal afhangen van de uitslag, maar zeker ook van de formatie. Als de uitslag niet te zeer afwijkt van de peilingen en het vorige resultaat, dan zal het ingewikkeld worden om een nieuw kabinet te vormen.
Volgens de laatste peilingen behalen de twee ultra-orthodoxe partijen samen 13 tot 15 van de 120 zetels. Premier Netanyahu van de Likoed-partij hoopt op hun steun in een nieuwe rechtse regering. Zijn belangrijkste tegenstander Benny Gantz bepleit juist een seculier kabinet. Zowel zijn partij Blauw en Wit als Likoed staan in de peilingen op ruim dertig zetels.
