Nederlandse verzamelaar brengt roofkunst terug naar China: 'Het is mijn fout'
Het is al jarenlang een doorn in het oog van China: gestolen Chinese kunst, soms duizenden jaren oud, vrij verhandelbaar in Europa. De Nederlandse kunstverzamelaar Henk Nieuwenhuys wilde niet langer naar zijn stukken kijken, toen bleek dat de papierwinkel van zijn kunstaankopen niet op orde was. Hij brengt zijn verzameling nu terug naar China en schenkt de collectie aan het Shanghai Museum.
"Je kan het in de kast zetten, maar de wetgeving wordt steeds strikter", zegt Nieuwenhuys in de kelder van het museum van Shanghai waar de stukken - volgens de verzamelaar goed voor meer dan een miljoen euro - zijn binnengekomen. "Ik heb besloten om het terug te geven aan China. Ik denk dat dat het beste is: ik ga geen gestolen goederen verkopen. Dat is niet juist, en het is mijn fout dat ik onvoldoende onderzoek heb gedaan."
In deze video legt Nieuwenhuys uit waarom hij de kunst wil schenken:
Of hij hoopt daarmee ook een wit voetje te halen bij de Chinezen? "Natuurlijk heb ik er ook zakelijke voordelen bij, maar dat is niet mijn overweging geweest. Ik vind dat je als mens wetten en regels moet respecteren. We moeten zorgen dat de illegale handel gestopt wordt."
In krap vijftien jaar tijd kocht Nieuwenhuys vele tientallen stukken bij elkaar, veelal grafornamenten. Van koperen potten en wijnvaten uit de Han-dynastie (derde eeuw voor Christus) tot porseleinen vazen uit de Song-dynastie (vroege middeleeuwen). Gewoon op kunstveilingen, bij handelaren en op beurzen.
"Ik heb geprobeerd de herkomst van de producten te achterhalen", zegt de verzamelaar. Dat lukte niet. En dus luidde de conclusie: de duurbetaalde objecten hebben China niet op de juiste manier verlaten.
Het Chinese Genootschap voor Culturele Relikwieën schat dat er sinds 1840 zo'n tien miljoen objecten illegaal uit China zijn verdwenen. In die schatting zijn stukken meegenomen van zowel musea als privéverzamelaars. Stukken die, zeker in Europa, vaak nog vaak vrij verhandelbaar zijn.
Nieuwenhuys neemt geen blad voor de mond als hem gevraagd wordt wat hij dacht toen hij ontdekte dat zijn kunst gestolen was. "Veilinghuizen zijn de hoeren van de kunst. En dat is niet alleen omdat ze commissies pakken van zowel de verkoper als de koper. Je zult ze nooit cultureel erfgoed zien veilen in New York omdat de regels daar strikt worden gehanteerd. In Europa is daar geen aandacht voor. Zij hanteren hun eigen regels ten aanzien van de herkomst, maar die zijn vaak in strijd met de wet."
Tefaf
Een Unesco-convenant, in 2003 ondertekend door 137 landen, moet de handel in roofkunst stoppen. Onder meer China, de Verenigde Staten en Nederland hebben daar hun handtekening onder gezet. Hoewel het nog niets zegt over mogelijke kunstroof in de jaren daarvoor, moet bij verkoop van objecten die in of op de grond zijn gevonden bewezen worden dat zij het land van oorsprong voor 1970 hebben verlaten.
"Met de bronzen objecten die ik heb gekocht kon ik niet aantonen dat ze China op de juiste manier hadden verlaten", zegt Nieuwenhuys. "Er is een brede handel in gestolen cultureel erfgoed. Zelfs op de Tefaf in Maastricht, de meest prestigieuze kunstbeurs ter wereld, wordt gestolen erfgoed verkocht", beweert hij.
Tefaf zegt in een reactie dat er tussen de tienduizend objecten die ieder jaar op de beurs worden geëxposeerd, soms stukken zitten waarvan blijkt dat er een claim is. "In die gevallen zijn altijd passende maatregelen genomen", zegt de beurs. Tefaf benadrukt dat het nauw samenwerkt met onder meer de Nederlandse overheid om ervoor te zorgen dat de aangeboden objecten authentiek zijn, en de documenten kloppend. Ook wijst de beurs op de verantwoordelijkheid van iedere exposant.
Museumdirecteur Yang Zhigang is in ieder geval in zijn nopjes met de schenking van Nieuwenhuys, die tien jaar geleden ook al een collectie exportporselein schonk aan het museum. "Het Shanghai Museum heeft altijd veel donaties geaccepteerd. De hulp van donoren is essentieel om deze culturele objecten terug te krijgen naar China", zegt hij.
Yang hoopt dat andere verzamelaars het voorbeeld van de Nederlander zullen volgen.