'Wees als water': hoe Bruce Lee demonstranten in Hongkong inspireert

• Jacqueline Eckmann en Heleen D'Haens

  redacteuren Buitenland

Het is een bijna vertrouwd beeld geworden: groepen van duizenden demonstranten in het centrum van Hongkong. Al maanden gaan inwoners van de miljoenenstad de straat op. Aanvankelijk uit protest tegen een uitleveringswet, maar inmiddels vooral tegen de groeiende invloed van Peking op de voormalige Britse kolonie.

De druk vanuit China om de protesten te beëindigingen neemt toe, de politie grijpt geregeld in met traangas en wapenstokken. Maar wat er op televisie misschien chaotisch uitziet, is wel degelijk georganiseerd, zegt een van de demonstranten tegen de NOS. "We lokken de politie naar één plek, en proberen hen daar veertig, vijftig minuten bezig te houden. Zodra zij oprukken, trekken wij naar een andere wijk."

De demonstrant wil ons alleen anoniem te woord staan, uit angst om opgepakt te worden. Met een helm en een gasmasker vertelt hij over de methodes die hij en anderen gebruiken om de politie te snel af te zijn:

Het is een heel andere tactiek dan in 2014, toen bij de zogenoemde Occupy-protesten honderdduizenden Hongkongers demonstreerden tegen de groeiende invloed van Peking. Destijds bezetten ze het zakencentrum van Hongkong en bivakkeerden ze wekenlang op dezelfde plek. Uiteindelijk werd hun protest door een enorme politiemacht met wapenstokken en traangas beëindigd.

Dit keer pakken de betogers het daarom anders aan. 'Be water, my friend', is het devies: 'vloei als water'. Het is een bekende uitspraak van vechtkunstacteur en mede-Hongkonger Bruce Lee. De demonstraties zijn de ene keer in een winkelcentrum, dan weer in een metrostation. Zo krijgt de politie er minder snel vat op.

Dat 'flexibele' protest is ook een gevolg van het feit dat de protesten niet centraal geleid worden. Er zijn woordvoerders, maar geen officiële aanvoerders. Met de poll-functie van chat-app Telegram kan iedereen online meebeslissen over de locatie van protesten en de inzet van middelen.

Die aanpak heeft voor de demonstranten één groot voordeel: niemand kan echt verantwoordelijk worden gehouden als aanstichter van het protest. De angst zit er immers goed in bij de Hongkongers, vertelt de demonstrant. "Ik sta nooit in de frontlijn, gooi niet met vuur en sla niet de ruiten in van politiekantoren. En toch draag ik een masker en een helm om niet opgepakt te worden."

Zijn vrees is niet ongegrond. Het gezicht van de opstand in 2014, Joshua Wong, is nog maar net vrijgelaten uit de gevangenis. Andere leiders van toen zitten nog steeds vast.

Van apps tot handgebaren

Maar ook zonder aanvoerders weten de demonstranten helder met elkaar te communiceren. Online dus, maar ook met megafoons, walkietalkies en zelfs handgebaren. Die gebruiken ze om bijvoorbeeld helmen, spullen voor barricades en proviand naar de voorste linies te krijgen.

Op dit pamflet, dat verspreid werd onder demonstranten, staat uitgelegd wat de gebaren betekenen:

Wanneer er vooraan bijvoorbeeld helmen nodig zijn, slaan de demonstranten in de voorste linies met hun handen op hun hoofd. Dat gebaar wordt gekopieerd door demonstranten die verder naar achteren staan in de menigte, tot de helmen naar voren worden gebracht.

Hoe dat werkt, is te zien in dit Twitterfilmpje:

Daarnaast is ook het gebaar voor 'paraplu' populair, een klassieker in het arsenaal van de demonstranten. Niet voor niets werd het protest in 2014 ook wel de Paraplurevolutie genoemd. De regenschermen worden ook nu veelvuldig gebruikt als bescherming tegen traangas of wapenstokken van agenten.

"Bovendien maken we zelf schilden", vertelt de demonstrant. "Voor tien dollar koop je een houten plank bij Ikea. Daar maak je dan twee handvatten aan vast."

Traangasgranaten

Ook gebruiken de demonstranten rood-witte verkeerspionnen in hun voordeel. Die zijn in Hongkong, waar altijd wordt gebouwd, rijkelijk voorhanden. En het blijkt prima gereedschap om traangasgranaten te neutraliseren. Op de afgevuurde granaat wordt snel een pion gezet, en in het gat wordt vervolgens water gegoten.

En er is de laserpen. Die richten demonstranten op politiecamera's, om gezichtsherkenning tegen te gaan en te voorkomen dat ze worden gearresteerd. Om diezelfde reden worden beveiligingscamera's die aan gebouwen hangen bespoten met verf.

Naar huis

De demonstratie- en communicatiemethodes zijn work in progress, vertelt de anonieme demonstrant ons. "Wij gebruiken nu bijvoorbeeld gekleurde vlaggen om te communiceren, maar dat doen nog niet veel mensen. Dat moeten we verder uitbreiden."

Van plan om te stoppen met demonstreren is hij dus niet. "Ik doe dit al sinds 9 juni, bijna twee maanden. En hoe meer mensen er gearresteerd worden of gewond raken, hoe meer ik gemotiveerd word. Als we nu stoppen, betonen we hen geen respect."