Duitsland staat stil bij 75ste verjaardag aanslag op Hitler

In Duitsland wordt herdacht dat kolonel Claus von Stauffenberg 75 jaar geleden zijn mislukte moordaanslag op Hitler pleegde. Bondskanselier Merkel prees hem en zijn medestanders gisteren in een videoboodschap al als symbool van het Duitse verzet tegen de nazi-dictatuur.

"Zij hebben laten zien dat ze hun geweten volgden. Daarmee hebben ze een deel van de Duitse geschiedenis vormgegeven, die verder door de duisternis van het nationaal-socialisme bepaald werd", zei ze.

Merkel benadrukte de actuele betekenis van de aanslag, door te wijzen op de toenemende aanhang van het rechts-extremisme en de moord op de regionale politicus Walter Lübcke door een rechts-extremist. "Deze verschrikkelijke moord laat zien hoe belangrijk het is allen te ondersteunen die de democratie verdedigen."

Merkel zal vandaag ook spreken bij een herdenking na de beëdiging van 400 militairen van de Bundeswehr. Voor het Duitse leger zijn de nagedachtenis van graaf Von Stauffenberg en zijn militaire medestanders van grote betekenis. Zij gelden als voorbeeld van goede militairen omdat ze laten zien dat Duitse militairen niet blind moeten gehoorzamen, maar als "als burgers in uniform" zelf moeten denken.

Samenzwering

De aanslag op Adolf Hitler maakte deel uit van een samenzwering van officieren en burgerlijke critici van het naziregime. Stauffenberg zou Hitler bij een vergadering in zijn hoofdkwartier 'De Wolfsschanze' in Oost-Pruisen met een bomaanslag om het leven brengen en daarna van de verwarring gebruikmaken om het nazi-regime omver te werpen.

Op 20 juli 1944 slaagde hij erin een bom in een tas naar binnen te brengen in de barak waar Hitler met anderen vergaderde. Na Stauffenbergs overhaaste vertrek ging de bom af en vernietigde de barak. Vier officieren kwamen om, maar Hitler overleefde het, al liep hij, zoals de historicus Volker Ullrich laat zien in zijn recente Hitler-biografie, meer schade op dan lange tijd werd gedacht.

Hoewel de aanslag mislukte, wist Stauffenberg Berlijn te bereiken, waar hij probeerde de staatsgreep door te zetten. Nog dezelfde avond werden hij en een aantal andere samenzweerders gearresteerd en de volgende dag gefusilleerd.

Nieuwe discussie

In de nazipropaganda werden ze neergezet als een kleine groep lafhartige verraders, en dat bleef ook nog na de oorlog lange tijd een dominant beeld in Duitsland. Pas geleidelijk werden ze bekend als helden en symbolen van het betere Duitsland.

Recent is er weer discussie ontstaan over de motieven van Stauffenberg. In zijn recente biografie Stauffenberg. Portret van een moordenaar beweert Thomas Karlauf dat Stauffenberg net als andere adellijke officieren tot de zomer van 1942 de politiek van Hitler volgde en daarna niet zozeer gedreven werd door morele verontwaardiging als wel door de behoefte de schade van de oorlog voor Duitsland te beperken.

In een discussie met Karlauf veegde Johannes Tuchel, het hoofd van het museum voor het Duitse verzet in Berlijn, de vloer aan met diens argumenten. Volgens hem en andere historici speelden morele motieven wel degelijk een belangrijke rol. De discussie onder historici blijft wel wat Stauffenberg en de zijnen wisten van de Holocaust en in hoeverre dit een motief was voor hun plannen.