Gevreesde bananenziekte nu ook in Zuid-Amerika, valt de banaan nog te redden?
"Ik heb geen bananen vandaag!", zongen De Boswachters al in 1999 in hun hit Het Bananenlied. Dat was toen komisch bedoeld, maar het is goed mogelijk dat groenteboer en supermarkt binnenkort echt moeite hebben om aan bananen te komen.
Dat heeft alles te maken met de panamaziekte, een gevreesde bananenziekte die nu ook in Zuid-Amerika is opgedoken. In het noordoosten van Colombia zijn zeker vier bananenplantages tijdelijk gesloten, omdat het ministerie van Landbouw vermoedt dat de planten daar besmet zijn.
De panamaziekte was halverwege de vorige eeuw verantwoordelijk voor het uitsterven van de destijds meest verkochte bananensoort ter wereld: de 'Gros Michel'. De bananenindustrie kwam er weer bovenop door een nieuwe banaan te telen die bestand is tegen de ziekte. De 'Cavendish' is nu vrijwel de enige banaan die je in Europa kunt kopen.
Nu maken wetenschappers, boeren en leveranciers zich zorgen over een variant op de panamaziekte waar de Cavendish niet tegen is opgewassen. Fusarium tropical race (TR4) is een schimmel in de grond die de bananenplant ziek maakt en uiteindelijk doodt. Besmette planten zijn niet meer te redden. En sporen van de schimmel blijven nog tientallen jaren in de grond aanwezig.
Bananen zijn daar een belangrijk onderdeel van de dagelijkse voeding.
TR4 komt al voor in Azië, Afrika, Australië en het Midden-Oosten. Gert Kema, buitengewoon hoogleraar plantenziektekunde aan de Universiteit Wageningen én bananenexpert, is niet verbaasd dat de ziekte nu ook in Zuid-Amerika opduikt. "Het was een kwestie van tijd. Ik vind het wel schokkend dat de ziekte zich zo makkelijk verspreidt."
Kema noemt het een drama voor Zuid-Amerika. Colombia verbouwt op grote schaal bananen, net als Costa Rica en Guatemala. Buurland Ecuador is zelfs de grootste bananenexporteur ter wereld. "Verdere verspreiding kan de export en dus de economie hard raken, maar ook de bevolking. Bananen zijn daar een belangrijk onderdeel van de dagelijkse voeding."
Wereldwijd zijn (bak)bananen na rijst, tarwe en maïs het meest geconsumeerde gewas.
Genetisch gemodificeerde banaan
Het bestrijden van TR4 is volgens Kema erg lastig. Een team van wetenschappers heeft onder zijn leiding onderzoek gedaan naar biologische grondontsmetting. In een laboratorium en op een bananenplantage in de Filipijnen is het gelukt om de bodem zodanig 'schoon' te maken dat de hoeveelheid schimmel in de grond aantoonbaar minder werd. Maar die methode is kostbaar, en bovendien nog niet goedgekeurd.
Een andere optie is het telen van een genetisch gemodificeerde banaan, die niet ziek wordt van de schimmel. Kema en zijn collega's hielpen mee bij de ontwikkeling ervan.
In deze video van NOS op 3 zie je hoe dat in z'n werk ging:
"We lossen er het onderliggende probleem niet mee op", geeft Kema toe. "Het blijft gek dat er maar één soort banaan op grote schaal verbouwd en verkocht wordt. Dat maakt boeren en consumenten kwetsbaar als er, zoals nu, een ziekte opduikt. De industrie had hier jaren geleden al mee aan de slag gemoeten."
Hoe wetenschappers de banaan nu nog willen redden? "Onze strategie is het doorbreken van de genetische uniformiteit", aldus Kema. In andere woorden: meer bananensoorten introduceren en op grote schaal produceren. Zo is de industrie minder afhankelijk van de Cavendish. Een van de grootste bananenmerken ter wereld, Chiquita, heeft die strategie omarmd.
Op korte termijn hebben de boeren in Colombia en in andere getroffen landen daar niets aan. Daarom betaal je binnenkort waarschijnlijk meer voor je trosje bananen. Als de groenteboer ze al heeft tenminste.
