Ghana in jubelstemming over spuitje tegen malaria

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Voor het eerst krijgen kinderen massaal een vaccin tegen malaria. In Ghana, een land dat wordt geteisterd door malaria, noemen ze het een gouden middel, maar er is ook kritiek.

De kinderafdeling van het districtziekenhuis in Cape Coast ligt vol. Dokter Martha Cudjoe loopt langs de bedden. "Dat meisje van vier jaar was bewusteloos toen ze werd binnengebracht en dat jongetje wil niet eten en heeft hoge koorts. Gisteren konden we een ander kind niet redden, die is overleden. Allemaal malaria."

Correspondent Elles van Gelder bezocht het ziekenhuis in Cape Coast:

Cudjoe is een van de vele artsen die dagelijks vechten tegen malaria in Ghana, een van de grootste killers in het West-Afrikaanse land. Per jaar sterven er wereldwijd 435.000 mensen aan de ziekte. Dat zijn vooral kinderen onder de vijf jaar. Ruim 90 procent woont in Afrika.

"We hebben nieuwe wapens nodig," zegt Cudjoe. En daarvan is er nu eentje. Het heet RTS S of Mosquirix, een vaccin dat ruim dertig jaar in ontwikkeling is geweest. In een grootschalig pilot project wordt het de komende vier jaar aan jaarlijks 360.000 baby's gegeven in Ghana, Malawi en Kenia.

Dat gebeurt onder meer in de kleine kliniek van verloskundige Elim Kabuki Assem, op het platteland van Ghana, niet ver van het districtsziekenhuis. In een rap tempo ontbloot ze de babybeentjes en gaat de injectienaald erin. "Dit is als goud voor mij," zegt Assem terwijl ze het vaccin uit een koelbox haalt. "We zien in deze kliniek dat het aantal malariadoden weer stijgt. We hebben dit vaccin heel hard nodig."

Het afgelopen decennium lukte het om het aantal doden sterk te verminderen met preventieve maatregelen zoals klamboes en het gebruik van sprays. Maar momenteel stijgt het aantal malariadoden weer.

"We geven in deze kliniek klamboes aan de moeders maar niet iedereen gebruikt ze ook," zegt Assem. "Er wordt geklaagd dat het te warm is om eronder te slapen. Of kinderen worden gestoken bij zonsondergang, als ze nog wakker zijn, en niet onder het net liggen."

De toename van het aantal malariadoden komt ook omdat de parasiet die de ziekte veroorzaakt en de mug die de parasiet verspreidt zich blijven ontwikkelen. De mug is inmiddels resistent tegen een aantal insecticiden die in de sprays en geïmpregneerde klamboes zitten en als je ziek wordt dan werkt bepaalde medicatie niet meer.

Die constante ontwikkeling van de mug en parasiet, maakt ook het vinden van een vaccin zo moeilijk. Daarnaast zijn er vier soorten malariamuggen. Een spuitje tegen al die verschillende muggen vinden is uiterst lastig. Bij een virus, zoals bijvoorbeeld de mazelen, krijg je het virus in een kleine hoeveelheid ingespoten en maakt het lichaam antistoffen aan waardoor je immuun wordt voor verdere besmetting. Met malaria krijgt het lijf geen immuniteit omdat de parasiet verandert.

Dit vaccin werkt dan ook niet optimaal. 's Werelds eerste malariavaccin beschermt vier op de tien kinderen. En dat na vier injecties die gegeven worden tussen de vijf maanden en twee jaar oud. Onder meer Artsen zonder Grenzen heeft daar kritiek op. De organisatie vindt het vaccin niet effectief genoeg en plaatst vraagtekens bij de implementatie van het vaccin, vooral omdat ouders hun kind vier keer moeten laten inenten.

Anthony Nsiah-Asare van de Ghana Health Service, de overheidsinstantie die het gezondheidsbeleid van Ghana uitvoert, denkt dat ouders dat zullen doen. "Als we kijken naar andere ziektes dan is de vaccinatiegraad in Ghana hoog. We zijn enorm blij dat we nu als een van de eerste Afrikaanse landen de kans krijgen dit vaccin aan onze kinderen te geven. Ik had nooit durven dromen van een vaccin tegen malaria."

Ook Owen Laws Kaluwa van de Wereldgezondheidsorganisatie vindt de kritiek onterecht."We moeten niet vergeten dat malaria een van de grootste moordenaars is," zegt hij in zijn kantoor in hoofdstad Accra. "Het vaccin is geen wondermiddel maar wel het beste middel dat we hebben."