Ghana zet drones in om levensreddende pakketjes te bezorgen

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De tijd tikt bij de lanceerbasis in Omenako, op het platteland van Ghana. Via WhatsApp heeft een dokter in een ziekenhuis in de buurt net twee zakken bloed besteld. Emergency, noodgeval, verschijnt er op het scherm. Snel stopt Ghanees Arhin Felix een zak bloed in een rode doos. "We hebben een half uurtje om dit te bezorgen", zegt hij gehaast.

Dit is de nieuwste lanceerbasis van het Amerikaanse bedrijf Zipline op het Afrikaanse continent. De koeriersdienst gebruikt geen bestelbusjes om pakjes te bezorgen, maar drones. Het bedrijf opereerde al in Rwanda maar wil nu in Ghana een veel groter medisch drone-netwerk creëren. Iedere basis bestaat uit een grote gekoelde ruimte waar medicatie, vaccins en bloedproducten liggen opgeslagen en een loods met drones en een lanceerplatform.

Bekijk de reportage van Elles van Gelder:

Nu is er nog maar één distributiecentrum met lanceerplatform in Ghana, maar het ambitieuze plan is dat dit er eind dit jaar vier zijn en dat 2000 ziekenhuizen en klinieken pakketjes kunnen bestellen per WhatsApp, sms en telefoon.

Veel andere grote bedrijven, zoals online besteldienst Amazon, praten al lang over bezorgen per drones, maar hebben tot nu toe alleen maar testen gedaan. In Rwanda worden de drones al sinds 2016 gebruikt en in Ghana sinds anderhalve maand.

Felix laat een kaart op zijn iPad zien met daarop een twintigtal ziekenhuizen die ze nu bevoorraden. "Dat is een nieuw ziekenhuis," wijst hij naar een stip ten noorden van de lanceerbasis. "Het ziekenhuis ligt aan een rivier, op vier uur rijden en een kwartier varen vanaf hier. Dit is de ideale locatie om onze drones in te zetten, want wij zijn er in een half uurtje."

Het pakketje bloed gaat in de buik van de drone, dat op een klein vliegtuigje lijkt. De buitenkant is gemaakt van piepschuim maar de vleugels en de binnenkant zijn robuust. Iedere drone kan 1,8 kilo vervoeren en vliegt ruim honderd kilometer per uur. De drone vliegt volledig automatisch, via voorgeprogrammeerde routes, en kan dag en nacht vliegen.

De maximale afstand die de drone af kan leggen voor een retourvlucht is 180 kilometer. Oftewel: de ziekenhuizen kunnen op een maximale afstand van 90 kilometer liggen.

Het bedrijf is aangetrokken door de Ghanese overheid. Die zag een goede match met de problemen die ze hebben. Ghana heeft slechte infrastructuur. Veel wegen zijn onverhard en vol met kuilen. Tijdens het regenseizoen zijn ze soms helemaal onbegaanbaar. Ziekenhuizen hebben regelmatig een tekort aan medicatie en bloed, of hebben niet de juiste apparatuur om vaccins en bloed veilig te bewaren. Het was een probleem dat ze in geval van nood medische producten niet of niet snel genoeg konden krijgen.

Toch is de dienst niet zonder kritiek. De Ghana Medical Association, een vereniging van artsen, wijst op grote tekorten in de gezondheidszorg in het land en vraagt zich af of het geld niet beter besteed kan worden aan meer ziekenauto's en betere voorraden in ziekenhuizen zelf. Of aan betere wegen. Maar Ghana's overheid heeft Zipline 12,5 miljoen dollar toegezegd voor de komende vier jaar.

Volgens de directeur-generaal van de Ghana Health Service, de dienst die het gezondheidsbeleid van de overheid uitvoert, is dit deels door bedrijven gesponsord. "En we hebben de drones niet gekocht maar betalen enkel voor de service van het bezorgen," zegt Anthony Nsiah-Asare. "We gaan zo ook verspilling tegen. Want als een ziekenhuis alles op voorraad heeft, dan kan het ook over de datum raken. Als het centraal wordt uitgedeeld aan wie het nodig heeft is, dat veel efficiënter."

Door weer en wind

De artsen van een ziekenhuis ruim een uur rijden verderop - per drone 15 minuten - zijn blij met de service. Op een zaal ligt een 62-jarige boer die afgelopen week tijdens het schoffelen door een slang werd gebeten. "In onze apotheek hadden we geen antigif," vertelt dokter Stephen Ewrakwa. "De drone was er snel. We hebben de afgelopen anderhalve maand zeker al acht keer een beroep gedaan op de drone."

Zowel in Rwanda als Ghana gebruikt Zipline lokale teams. Op de lanceerbasis lopen allemaal Ghanese twintigers rond. De 22-jarige Georgina Wilson is een van de jonge ingenieurs. "Dit is een bijzondere baan. Ik denk dat het ons de kans geeft om ons verder te ontwikkelen in de tech-industrie."

Felix doet een nieuwe bestelling in een doos en controleert de parachute die eraan hangt. De drone landt namelijk niet bij het ziekenhuis maar laat het pakketje vallen en vliegt dan weer terug naar de basis. Buiten begint het te regenen. Maar ook dat hindert niet. Met een noodgang wordt de drone de lucht in geschoten.

Zipline pioniert in Afrika maar wil ook in eigen land, de Verenigde Staten, bezorgen. De eerste testen worden in North Carolina gehouden.