Vanwege de historische tv-uitzending denken velen bij de maanlanding aan korrelig zwart-wit beeld. Maar vijftig jaar nadat Neil Armstrong als eerste mens voet op de maan zette, is er nu de Amerikaanse documentaire 'Apollo 11', haarscherp en in kleur.
Het is een spektakel meteen vanaf de eerste scene. Een piepklein mannetje wandelt naast een metershoge rupsband. Het is duidelijk dat hier iets immens wordt vervoerd. Langzaam komt het lanceerplatform met de rode lanceerinstallatie met witte raket in beeld tegen een felblauwe lucht. Het gevaarte wordt stapvoets naar de juiste plek gereden. Iedereen begrijpt, hier staat iets groots te gebeuren.
Bijna vijftig jaar lag de grote hoeveelheid NASA-materiaal gekoeld en wel in het Amerikaanse nationaal archief. Nadat het werd teruggevonden kreeg regisseur Todd Douglas Miller het verzoek er een documentaire van te maken. "Niemand had dit materiaal ooit gezien. Destijds waren er geen technische middelen om al die stapels filmspoelen met 35 mm en 70 mm beeld te bekijken en te digitaliseren."
- Nieuwsuur
Een van de gebruikte filmrollen - Nieuwsuur
- Nieuwsuur
Een filmblik met daarop het jaar en de maand - Nieuwsuur
Voor het afspelen van de films is speciale apparatuur nodig - Nieuwsuur
Een editor aan het werk - Nieuwsuur
De filmbeelden worden digitaal gemonteerd
Met een groot team is jarenlang research gedaan. Naast de ruim driehonderd uur aan beeld was het beluisteren van de 11.000 uur aan geluidsmateriaal een hels karwei. Zo werden niet alleen de gesprekken tussen het Kennedy Space Center en de bemanning opgenomen, maar ook de gesprekken tussen de astronauten onderling. Het geeft soms een haast intiem inkijkje in de cockpit: "Goedemorgen, wij zitten op de grond klaar met een nieuw technisch team. Heeft u goed geslapen daarboven?"
IJskastgrote computers
Terug naar de 'pre-launch', 16 juli 1969. De camera gaat langs zalen vol met mannelijke technici, en welgeteld één vrouw. Mannen in witte hemdsmouwen lopen bedrijvig heen en weer, steken sigaretten op en staren nerveus naar ijskastgrote computers met oplichtende drukknoppen.
In een andere ruimte worden de astronauten in hun pakken gehesen. Neil Armstrong, Buzz Aldrin en Michael Collins, bij alle drie is de spanning van hun gezicht af te lezen. Van zo dichtbij zagen we ze nog nooit.
"NASA was zich toen al heel bewust van het belang van een goede pr", vertelt Rob van den Berg. Als directeur van Space Expo kent hij vrijwel al het beschikbare beeld en ook de speelfilms als 'First Man' over de maanlanding. "Dit is iets heel nieuws. Je gaat echt met een tijdmachine terug, want alles gebeurt op het moment dat je ernaar kijkt. Ook al weet je beter, je denkt zelfs dat het allemaal nog kan mislukken, zo groot is die spanningsopbouw. Het is knap gemonteerd, zonder voice-overs. Het was voor het eerst dat een van de belangrijkste gebeurtenissen ter wereld zo goed werd vastgelegd."
En dat levert ook voor kenner Van den Berg nog verrassingen op. "Voor mij was helemaal nieuw dat er problemen waren met de heliumkleppen. Terwijl de astronauten al instappen, wordt er nog aan gesleuteld. Zij weten dus van niets. Als kijker vergeet je bijna dat het geen acteurs zijn, maar dat dit echt is!"
That thing is brown!
De opstijgende Saturnus V-raket is nog lang te zien op de nieuw gemonteerde beelden. "Die werd vastgelegd met telescopen, waardoor er zelfs op tientallen kilometers afstand goed gefilmd kon worden", vertelt regisseur Miller. 'We wisten van meet af aan dat de film moest voelen als 'Dunkirk in space'. Er zijn drie aktes: je hebt een missie, je gaat ergens naartoe en met een beetje geluk kom je ook weer terug. We hebben de film parallel laten lopen met de negen dagen die de missie duurde. Op die tijdlijn hebben we per dag al het beschikbare materiaal ingepast. Het mooiste was om ook in de veelheid aan soundbites verhaallijnen te vinden waar emotie uit spreekt."
Zo houdt het vluchtleidingscentrum ons met karakteristiek krakerig stemgeluid op de hoogte van fysieke metingen als de hartslag, die tijdens de lancering en de maanlanding flink oploopt. En als de maan in zicht komt roept een van de astronauten verbaasd: "That thing is brown!", gevolgd door "Wat een kraters!"
Verlengsnoer
De astronauten kregen vooraf veel cameratraining. In de geluidsopnames is ook veel te horen over het getob om de camera's in de juiste positie te krijgen. Vlak na de lancering blijkt er een camera verkeerd om te hangen waardoor het beeld ondersteboven binnenkomt in het commandocentrum.
Na de maanlanding wordt er een heus verlengsnoer vanuit de lander uitgerold, om maar zoveel mogelijk beeld te kunnen schieten. "Het is niet voor niets dat deze drie astronauten lid van de American Society of Cinematographers zijn", zegt regisseur Douglas Miller. "Zij schoten het meest belangrijke en spannende beeld wat ooit is vastgelegd op film."
De documentaire 'Apollo 11' is vanaf vandaag in de Nederlandse bioscoop te zien.
