TU Eindhoven neemt alleen vrouwen aan: 'Goed idee, je moet even doorschieten'

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

Ben jij een man? En wil je het komende anderhalf jaar solliciteren bij de TU Eindhoven? Dan heb je pech. De Technische Universiteit stelt voor het komende anderhalf jaar alle vacatures voor wetenschappelijke medewerkers alléén open voor vrouwen.

"Diversiteit en inclusiviteit zijn heel erg belangrijk op onze universiteit", zegt rector Frank Baaijens. "We willen meer vrouwelijke medewerkers, maar in ons onderbewustzijn hebben we nog altijd de voorkeur voor mannelijke kandidaten." Gender bias heet dat: vooroordelen op basis van geslacht, zegt Baaijen. "Die bias is aanwezig bij mannen en vrouwen. We plakken het label 'excellent' makkelijker op een man dan een vrouw. Terwijl uit onderzoek blijkt dat er qua geslacht geen verschil is in het functioneren."

De universiteit probeert al langer om meer vrouwelijke werknemers te krijgen, maar de streefgetallen voor dit jaar worden volgens de rector "bij lange na niet bereikt".

Hieronder lees je wat kenners vinden van het plan, maar eerst: wat vinden ze er in Eindhoven zelf eigenlijk van?

Het plan is positieve discriminatie, geeft Baaijens toe. "Maar er zijn soortgelijke programma's, bijvoorbeeld bij de TU Delft, die goede resultaten hebben geboekt." Zo stelde de universiteit in 2012 tien hogere wetenschappelijke functies alleen voor vrouwen open. "Daar zijn hele goede vrouwelijke wetenschappers aangenomen."

Bij de TU Delft werkten volgens de laatste cijfers (van 2017) 1786 vrouwen, ten opzichte van 1417 vrouwen in 2010.

Yuki Kho, die voor recruitingsoftware-ontwerper Homerun advies geeft aan werkgevers over diversiteit en sollicitatieprocedures, denkt ook dat deze positieve discriminatie niet negatief hoeft te zijn. Ze vindt het een goede maatregel. "Om te kunnen veranderen, moet je even doorschieten. Als je sportief wil worden, ga je eerst ook heel veel sporten en kom je uiteindelijk ergens in het midden terecht. Je moet eerst even extreem je best doen om heel veel vrouwen binnen te krijgen, daarna ga je weer terug naar het midden."

Wel moet de universiteit voor de sollicitaties duidelijk hebben op welke eigenschappen ze iemand willen selecteren, zegt Kho. "Je hebt het gevaar dat je stoere vrouwen gaat aannemen omdat dat binnen je bedrijfscultuur met veel mannen past. Stel daarom van tevoren vast wat de waarden van je bedrijf zijn, welke eigenschappen je belangrijk vindt in een werknemer." Kho raadt bedrijven aan om een scorekaart te maken en op die kaart eigenschappen aan te vinken als die terug te zien zijn in de sollicitant. "Dan ga je pas inclusief hiren."

'Eerst intern alles op orde'

Toch hoopt Kho dat de TU wel eerst goed naar de bedrijfscultuur heeft gekeken voordat deze beslissing is genomen. "Als de universiteit een supermasculiene bedrijfscultuur heeft, gaat een vrouw zich niet thuis voelen en gaan ze slechter functioneren." Een organisatie moet altijd eerst intern alles op orde krijgen, zegt Kho. "Zoals we altijd zeggen hier: diversiteit is dat iedereen op je feestje mag komen. Inclusiviteit is dat je die mensen ook het gevoel geeft dat ze mogen dansen. Durven de vrouwen die in Eindhoven worden aangenomen wel te dansen?"

Rik Peels, docent aan de afdeling filosofie van de Vrije Universiteit in Amsterdam, is het helemaal niet eens met het plan van de TU Eindhoven. Hij is een van de onderzoekers die zich tegen de maatregel uitspreekt op social media. "Ik ben helemaal voor meer vrouwen op de universiteit, maar niet voor deze maatregel. Allereerst is het ontzettend betuttelend voor vrouwen: je wordt niet langer meer erkend louter op basis van je kwaliteiten, en veel vrouwen zitten daar helemaal niet op te wachten."

Daarnaast is het discriminerend voor mannen, zegt Peels. "Stel nou dat dit een once in a lifetime-kans is voor een man, de perfecte leerstoel, en hij kan de baan nu niet krijgen. Je zet onrecht niet recht door nog meer onrecht. Je hebt veel meer aan andere, constructieve maatregelen, die verkeerde onderliggende mechanismes aanpakken."

Maatregelen zoals de samenstelling van een sollicitatiecommissie veranderen, zegt Peels. "Zorg dat de helft uit vrouwen bestaat. Of externen. Dan neem je de bias ook weg. Of kun je het sollicitatietraject in een vroege fase anonimiseren."

Volgens TU-rector Baaijens hebben de 'kleinere' maatregelen, zoals twee vrouwen in de adviescommissie, eerder niet geholpen. Ook zegt hij dat de universiteit wel openstaat voor uitzonderingen: als er echt een geweldig mannelijk talent solliciteert, mag die wel op gesprek komen. Rector Baaijens: "We hebben een opt out-regeling voor uitzonderlijke talenten. Maar daarvoor is er wel speciale toestemming nodig van een groep mensen."

Eigenlijk hebben die mannen, wat voor een uitzonderlijk talent ze ook hebben, nu gewoon even pech, zegt Gerard van Vliet, directeur van de Nederlandse InclusiviteitsMonitor. "Ik weet hoe stom het klinkt, maar eigenlijk wil ik zeggen: man, jij hebt altijd mazzel gehad. Nu is het even tijd voor de vrouw. Deze discussie over positief discrimineren is zo niet meer van deze tijd."

Ook Van Vliet denkt dat het een goede maatregel is van de TU. "Als niks helpt, is dit het enige wat je nog kan doen. Er zijn überhaupt weinig vrouwen die een technische opleiding kiezen. De kans dat ze dan ook nog eens bij jou werken, is heel klein. Daarom moet je zoveel mogelijk maatregelen nemen om dit te bevorderen."

De gender bias zit heel diep in de maatschappelijke krochten, zegt Van Vliet. "We hebben een maatschappij gecreëerd waarbij bepaalde beelden als waarheid worden aangenomen. Vrouwen werken bijvoorbeeld niet in de techniek, mannen niet in de zorg." Daarom denkt Van Vliet dat veel mensen moeite hebben met deze maatregel van de TU. "Het is de ouderwetse manier van denken. Leg de traditionele bevolking maar eens uit hoe positief het is als je een divers bedrijf hebt."

Daarnaast zal de kwaliteit van de universiteit er niet op achteruitgaan, denkt Van Vliet. "Ik ga ervan uit dat er een minimale kwaliteit wordt verwacht van de sollicitanten. Als de TU alleen maar een excuustruus wil om de diversiteitscijfers omhoog te krijgen, zou ik daar niet achter staan. Maar dat is hier gewoon niet aan de orde."

Het is de vraag of het voorkeursbeleid van de TU voldoet aan de wettelijke voorwaarden, zegt een woordvoerder van het College voor de Rechten van de Mens. Dat is iets wat het College moet toetsen. Volgens de gelijke behandelingswet mag er in drie gevallen gebruik worden gemaakt van een voorkeursbeleid: vrouwen, mensen met een beperking en bepaalde etnische groepen mogen voorgetrokken worden bij sollicitaties. "Dat zijn strikte voorwaarden. Personen/mannen die benadeeld zijn door deze maatregel, of organisaties die hun beleid willen toetsen, kunnen het College om een oordeel vragen."

Volgens docent Peels is er ook nog een andere vraag over voor de Technische Universiteit. "Misschien moet de universiteit zichzelf ook de vraag stellen: waarom lukt het op andere plekken wel, en niet bij ons? Dan voeren ze in de toekomst niet zo'n top-down, nietsontziend beleid als nu."