Fouten in de ondertiteling op Netflix: 'Het is echt een vak'

• Jos Stolper

  redacteur NOS op 3

Het strafschopgebied van een voetbalveld dat wordt vertaald naar 'in de doos', een hoge kraag van een coltrui wordt een 'schildpadhals' en admiraal Dönitz is ineens 'admiraal Donuts'. Het zijn maar een paar voorbeelden van fouten in de ondertiteling van Netflix, nog afgezien van de dt-fouten die ook voorkomen.

Dat leidt tot ergernis, vooral in de beroepsgroep van ondertitelaars. Dit voorjaar kwam de Europese vakbond voor ondertitelaars al met een verklaring. Ze vinden de slechte vertalingen een schande voor hun vak.

De tarieven die Netflix betaalt, dragen ook niet bepaald bij aan het maken van goede ondertitels, zeggen ze. Voor zover bekend krijgen ondertitelaars ongeveer 5,50 euro per minuut ondertiteling. Om nog een redelijk loon over te houden moet er snel gewerkt worden, waardoor er sneller foutjes insluipen.

Maar hoeveel tijd kost het maken van goede ondertitels eigenlijk? We vroegen het aan Jesse Janssen. Hij is ondertitelaar en vertaler bij RedBee, een van de grootste Nederlandse ondertitelbedrijven.

Om gelijk met de deur in huis te vallen: goed ondertitelen kost heel veel tijd. "Met een aflevering van de Nederlandse Love Island van 45 minuten ben ik al gauw zo'n acht uur bezig", vertelt Janssen. "Een aflevering van drie kwartier van het Engels naar het Nederlands vertalen en ondertitelen kost nog veel meer tijd. Daar ben ik daar al snel 15 uur mee bezig."

Als hij dat aan onbekenden vertelt, reageren die altijd vol ongeloof, zegt Janssen. "Ik krijg vaak te horen dat iedereen toch wel kan ondertitelen, en dat het toch zo gedaan is. Maar dat valt vies tegen."

Eén van de lastige dingen is bijvoorbeeld dat je in het Nederlands doorgaans meer woorden nodig hebt om iets te zeggen dan in het Engels. "Je moet dus best creatief zijn om dit werk te doen. Welke informatie stop je wel in de ondertitel en welke informatie kan je er ook uitlaten zonder dat de kijker wat mist. Het is echt een vak waar heel wat bij komt kijken om het goed te doen."

Die creativiteit is ook precies wat het werk zo leuk maakt voor Janssen. "Woordgrapjes vertalen is bijvoorbeeld echt een kunst op zich, die kan je bijna nooit één-op-één overnemen. Je moet er dan iets anders voor bedenken en tegelijk proberen die humor erin te houden. Gelukkig hebben we hier een paar mensen rondlopen die onze woordgrap-experts zijn."

In Nederland zijn er zo'n 1,5 miljoen mensen slechthorend. Die gebruiken vaak Teletekst-ondertiteling om een uitzending te volgen. Maar ze zijn niet de enigen, jaarlijks kijken zo'n 4,5 miljoen mensen naar programma's met Teletekst-ondertiteling. Bijvoorbeeld in een sportschool met veel lawaai of juist in een stille wachtkamer in het ziekenhuis.

Ondertitelen is dus belangrijk werk, vindt Janssen. "Door ons werk kan iedereen toch volgen wat er in een programma, en dus ook in de wereld gebeurt."

Ondertitelaars zien alle afleveringen al eerder dan de rest van Nederland en daar zit soms gevoelige informatie bij. Bij programma's zoals Wie is de Mol of Expeditie Robinson mag niet uitlekken wie de winnaar is. Bij programma's met gevoelige informatie werken de ondertitelaars in een afgesloten ruimte zodat ook collega's niet weten wat er gebeurt. In contracten met ondertitelaars staat bijna altijd ook een geheimhoudingsverklaring, niks mag uitlekken.

Alles wat ze zien, moeten ze dus voor zich houden. Ook voor hun vrienden. "We kijken met een groep altijd Expeditie Robinson en door het ondertitelen, wist ik al wie eruit vloog of wie de proef wint. Maar ja, ik wil dat natuurlijk niet verpesten voor mijn vrienden en hou dus netjes mijn mond."

Verbetering

In een reactie aan NRC laat Netflix weten dat het bedrijf zich ervan bewust is dat er een aantal dingen niet goed gaan met de ondertitels, en dat het steeds bezig is met verbetering. De streamingsdienst zegt ondertitelaars een eerlijk salaris te betalen, maar hoeveel dat dan is, dat wil de dienst niet zeggen.