Wie, hoe en waarom? Veel vragen over incident met olietankers bij Iran

Wie zit er achter de mogelijke aanval op twee olietankers, gisteren in de Golf van Oman? Over die vraag vliegen de beschuldigingen tussen Amerika en Iran over en weer. De VS zegt dat de Iraanse betrokkenheid blijkt uit videobeelden, Iran ontkent en spreekt van ongefundeerde claims.

Wat er zich precies heeft afgespeeld op de druk bevaren zeeroute vlak bij Iran, is nog absoluut niet duidelijk. Zeker niet nu de eigenaar van de Japanse olietanker de lezing van de Amerikanen deels tegenspreekt.

De reder heeft van zijn bemanning begrepen dat het schip mogelijk met geweervuur is aangevallen. "Ik denk niet dat er een tijdbom of een ander object aan de zijkant van het schip was geplaatst", zegt Yutaka Katada. Ook de lezing dat zijn schip door torpedo's zou zijn geraakt, sluit hij uit, al erkent hij wel dat er een aanval is geweest.

De verklaring van de Japanner is opvallend, omdat de Amerikanen vanochtend een video publiceerden waarop te zien zou zijn hoe de Iraanse Revolutionaire Garde bij de tanker een mijn verwijdert die niet tot ontploffing is gekomen. Dat zou erop wijzen dat Iran bewijsmateriaal probeert weg te werken. Het gaat om deze video:

De eigenaren van de beide olietankers hebben inmiddels het Nederlandse Boskalis gevraagd om de twee schepen te bergen. Daarnaast heeft de Iraanse overheid inmiddels laten weten dat ze onderzoekt of de bemanning kan terugkeren.

Ook waar de bemanning is, is niet duidelijk. Volgens het Iraanse persbureau IRNA zijn alle 44 bemanningsleden van de beide schepen na het incident door Iran van boord gehaald en naar een Iraanse haven gebracht. De Amerikanen zeggen op hun beurt dat de bemanning van het Japanse schip momenteel aan boord is van een Amerikaans marineschip.

Bekijk in deze slider van NOS op 3 wat het incident betekent voor de olieprijs:

Het incident in de Golf van Oman komt op het moment dat de spanningen tussen de VS en Iran sterk zijn toegenomen. De relatie verslechterde toen president Trump vorig jaar de stekker uit het atoomakkoord met Iran trok. "De situatie bereikt een kookpunt", zegt Iran-deskundige Peyman Jafari in radioprogramma Nieuws en Co.

Teheran heeft sindsdien meerdere keren gedreigd de Straat van Hormuz te blokkeren. De smalle zeestraat, die de Perzische Golf met de Golf van Oman verbindt, is strategisch van groot belang omdat via die route grote hoeveelheden olie van het Midden-Oosten naar de rest van de wereld worden vervoerd.

Het zou best kunnen dat Iran achter de aanval op de olietankers zit, zeg Jafari. "Iran voelt zich al een jaar lang in de hoek gedreven. Ze hebben het idee dat er een economische oorlog tegen ze wordt gevoerd." Iran exporteert veel minder olie door de Amerikaanse sancties tegen het land. Jafari: "Mogelijk willen ze laten zien: als wij geen olie kunnen exporteren, dan Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Koeweit ook niet."

Tegelijkertijd heeft de deskundige ook zijn twijfels bij de lezing van de Amerikanen. "Iran en de VS hebben allebei niets aan een oorlog. Maar binnen die landen, en bijvoorbeeld ook in Saudi-Arabië en de Emiraten, zijn er partijen die wel belang hebben bij een militair conflict. Mogelijk proberen ze dat met zo'n incident uit te lokken. Bij de Vietnamoorlog werd een incident met een marineschip door de VS aangegrepen om troepen te sturen."

Stijgende olieprijs

Duidelijk is dat het incident gevolgen heeft voor de rest van de wereld: vlak na de mogelijke aanval op de olietankers steeg de wereldwijde olieprijs. Experts zeggen tegen de NOS dat die ook consumenten in Nederland gaat treffen. De prijsstijging zal over ongeveer drie tot zes weken merkbaar zijn.

Het Amerikaanse ministerie van Defensie schrijft in een verklaring dat de VS er geen belang bij heeft om bij een nieuw conflict in het Midden-Oosten betrokken te raken. Wel zal het land zijn belangen verdedigen, inclusief de vrijheid om in de regio te kunnen varen.

Volgens Jafari zou een oorlog tussen de VS en Iran desastreus zijn. "Zoals gezegd zijn er allemaal groepen die belang hebben bij een oorlog, maar dat geldt niet voor de rest van de wereld. Iran is net zo groot als Frankrijk en Duitsland samen. Als de stabiliteit daar verdwijnt, is het in de hele regio raak."