Nederlandse weeskinderen van IS'ers overgedragen in Syrië

In het door Koerden gecontroleerde noordoostelijke deel van Syrië zijn twee Nederlandse weeskinderen van IS'ers overgedragen, bevestigt het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken. De kinderen verbleven "onder erbarmelijke omstandigheden en zonder enige vorm van ouderlijk gezag" in een kamp in Syrië.

Ze zijn samen met twaalf Franse kinderen door de Franse overheid uit Syrië overgebracht en aan hun Nederlandse voogd overgedragen, staat in een Kamerbrief van de ministers Blok (Buitenlandse Zaken) en Grapperhaus (Veiligheid en Justitie). Vanochtend zijn alle kinderen geland op de militaire luchtmachtbasis Villacoublay, bij Parijs.

Het gaat om de kinderen van een Nederlandse IS-vrouw die begin dit jaar overleed in het kamp in Ain Issa, in Noord-Syrië. Haar Belgische man was al overleden. Hun twee jonge kinderen, die inmiddels 2 en 4 jaar oud zouden zijn, bleven alleen achter.

Wat de precieze Nederlandse betrokkenheid is geweest, vertelt de Kamerbrief niet, maar in Koerdische media circuleert een filmpje van de overdracht waarin ook de directeur consulaire zaken van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken, Jan Willem Beaujean, prominent te zien is. Hij zegt trots te zijn deel te nemen aan de terugkeermissie geleid door de Fransen en dat er onder de kinderen twee Nederlandse weeskinderen zijn.

Volgens Abdulkarim Omar, een hoge Koerdische functionaris maar de facto de minister van Buitenlandse Zaken, is de overdracht aan een delegatie van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken in Ain Issa geweest. Dat is in het door de Koerden gecontroleerde gebied in Noord-Syrië.

Als Beaujan inderdaad ter plekke was, is dat opvallend. Minister Grapperhaus zei nog dit weekend dat het "natuurlijk vreselijk is dat er kinderen, door toedoen van hun ouders, in het strijdgebied zitten. Hun humanitaire situatie heeft onze aandacht, dat geldt ook voor de wezen. Maar dit is onveilig gebied waar we dus geen vertegenwoordigers van de Nederlandse regering heen sturen".

Een woordvoerder van het ministerie wil over de rol van Beaujan en waar hij geweest is, niets kwijt. Ze benadrukt dat het een Franse operatie was: "In contact tussen Frankrijk en Nederland deed de mogelijkheid zich voor om deze twee weeskinderen naar Nederland over te brengen." Verder zegt de woordvoerder dat dit geval van de twee weeskinderen uniek was, gekoppeld aan de uitspraak van de rechter, die de kinderen dus aan een voogd toewees.

Geen nieuw beleid

Het beleid dat Nederland geen vertegenwoordigers naar het gebied stuurt om Nederlanders op te halen staat, benadrukt ze. Tegelijkertijd wijst ze op eerdere Kamerbrieven waarin het kabinet aangaf te onderzoeken hoe weeskinderen met een Nederlandse link die in Syrische kampen zitten naar Nederland kunnen worden gebracht.

Grapperhaus schreef in april aan de Kamer dat "de concrete handelingsperspectieven van de Nederlandse overheid voor gevallen van weeskinderen met een Nederlandse link in Syrië zeer beperkt" is. Hij meldde in die brief dat er wel contact is met hulporganisaties en met andere Europese landen om de kinderen daar weg te halen.

Andere landen, waaronder Duitsland, Frankrijk en Noorwegen hebben al mensen teruggehaald of hebben zich daarvoor ingespannen. Van officieel beleid is overigens vaak geen sprake bij EU-landen. Noorwegen haalde deze week wel vijf weeskinderen uit het gebied, waar een Noorse functionaris de Koerdische autoriteiten publiekelijk uitvoerig voor bedankte. Landen als Rusland, Turkije, Kazachstan en Tadzjikistan hebben al wel massaal IS-strijders en hun kinderen teruggehaald.

De advocaat van de familie van de Nederlandse die eerder dit jaar overleed in het kamp, had vanochtend nog geen bevestiging gekregen van Buitenlandse Zaken. Hij zei toen dat het er in het contact dat hij de laatste maanden met het ministerie had juist op leek dat Nederland niets zou ondernemen om de kinderen terug te halen. Nu het bevestigd is, laat de familie aan de NOS weten dolblij te zijn.

170 Nederlandse kinderen

In Syrië verblijven minstens 170 minderjarigen met een Nederlandse connectie. Een klein aantal van hen zit in opvangkampen in Noordoost-Syrië. Er zijn nog twee kinderen die geen ouder meer bij zich hebben; hun vader zit gevangen.

Midden-Oosten-correspondent Marcel van der Steen zegt dat er wel wat af te dingen is op het veiligheidsargument van Nederland om niet actief mensen terug te halen. "Er zijn hulporganisaties in het gebied, in die kampen. Maar als je ze wilt terughalen hoef je eigenlijk dat gebied niet eens in. De Koerden hebben paar een maanden geleden al gezegd dat ze ze willen afleveren bij de grens met Irak."

Partijen in de Kamer reageren wisselend op het nieuws. Het CDA vindt het belangrijk dat onomstotelijk was vastgesteld dat het jonge wezen zijn. De partij vindt nog steeds dat er niemand opgehaald moet worden. D66-Kamerlid Sjoerdsma noemt het terecht dat het kabinet actie heeft ondernomen. Hij benadrukt dat de kinderen niet de dupe mogen worden "van de verschrikkelijke keuzes van hun ouders".

PVV-leider Wilders uit zich op Twitter kritisch: "Na een algemeen kinderpardon nu een #kinderterreurpardon".

"We hebben er begrip voor dat voor deze specifieke kinderen nu voor opvang wordt gezorgd in een veilige omgeving", zegt ChristenUnie-Kamerlid Nico Drost. "Dat is een keuze uit menselijkheid."

Antoinette Laan van de VVD zegt: "Het lijkt hier om een zeer beperkte, uitzonderlijke situatie te gaan. Morgen in het vragenuur wil ik dat de minister de feiten op een rij zet, zodat we precies weten wat hier aan de hand is."

Moet Nederland Syriëgangers terughalen? NOS op 3 maakte eerder dit jaar een video over dat dilemma: