Kritiek op aanleg warmtenet in Nijmegen 'is les voor andere gemeenten'

• Renee van Hest en Jane van Laar

  redacteuren Nieuwsuur

"Inconsistent, niet transparant, en daardoor onnavolgbaar en niet controleerbaar." Dit zijn de woorden van de Rekenkamer Nijmegen over de totstandkoming van het warmtenet in de wijk Nijmegen-Noord. Een jaar lang deed het instituut onderzoek, een paar maanden geleden volgde het oordeel.

Het rapport werd stilletjes ontvangen. Dat is opvallend: vanwege het Klimaatakkoord staan veel gemeenten voor dezelfde opgave. Uiterlijk in 2030 moeten 1,5 miljoen woningen van het gas af zijn. De verwachting is dat ongeveer de helft een aansluiting krijgt op een warmtenet.

Warmte uit vuilverbrander

De gemeente Nijmegen ging al ruim voor het Klimaatakkoord aan de slag met deze verduurzaming. In maart 2015 opende de gemeente het warmtenet. Een vuilverbrander zorgt voor de warmte. Energieleverancier Nuon verspreidt de warmte naar de huizen, nu meer dan 6000.

Maar niet iedereen is tevreden over het warmtenet. Zo verhuisde Arjan Olsder drie jaar geleden naar een nieuwbouwhuis in Nijmegen-Noord. "Ik had verwacht dat mijn energierekening omlaag zou gaan door het warmtenet. Dit huis is kleiner en beter geïsoleerd dan mijn vorige huis. En nog betaal ik dertig procent meer dan bij mijn vorige huis."

Gasprijzen en warmteprijzen zijn in Nederland aan elkaar gekoppeld. Volgens dit principe zouden de Nijmeegse bewoners daarom niet meer energiekosten mogen betalen dan wanneer zij op gas stoken. Begin dit jaar is de belasting op gas omhoog gegaan en steeg de gasprijs. De rekening voor gebruikers van het warmtenet steeg mee.

Het probleem is dat niet duidelijk is hoe de rekeningen in elkaar zitten. "Wat kost het warmtenet? Wat is de afschrijving? Het is gewoon niet transparant", aldus Maarten Bouwman. Zijn koophuis is ook aangesloten op het warmtenet. "Nuon zegt gewoon: dit is de prijs, want van de overheid mogen we dit vragen."

Toen Bouwman keek of hij van het warmtenet af kon komen, zag hij in zijn koopcontract dat daarop een boete van 50.000 euro volgt. Hij besluit De Rekenkamer Nijmegen te tippen.

Besluit niet traceerbaar

Alle fracties in de gemeenteraad willen een onderzoek; de Rekenkamer gaat aan de slag. "Wat mij het meeste verbaasde is dat men ons niet heeft kunnen laten zien hoe het gelopen is, waardoor ook niet traceerbaar is waarom besluiten genomen zijn", zegt Gé Backus van de Rekenkamer. "En dat bij een onderwerp dat zoveel mensen raakt en dat zo belangrijk is."

Uit het uiteindelijke rapport blijkt dat de gemeente Nijmegen een aantal jaren uitvoerig onderzoek heeft gedaan naar een plan voor een modern warmtenet. Dat plan leek financieel en technisch haalbaar.

Maar op de dag dat de aanbesteding start, eind 2010, gebeurt er iets opmerkelijks: de gemeente start gesprekken met slechts één partij: Nuon. De gemeenteraad weet hier niets van. Een maand later verdwijnt het moderne warmtenet-plan. Nog een aantal maanden later wordt er besloten een deal te sluiten met Nuon, voor een minder moderne variant van het warmtenet. De gemeente heeft zich sterk afhankelijk gemaakt van Nuon, stelt het rapport.

"Het is inderdaad een stevig rapport", aldus verantwoordelijk wethouder Harriët Tiemens (GroenLinks). "In zo'n complexe situatie als destijds, met vele partijen die ook voor een bepaalde deadline iets proberen te bereiken, is het soms heel moeilijk om alle bureaucratische procedures opeenvolgend goed te volgen. En dat is niet gelukt."

Overstappen kan niet

Door de deal is het warmtenet van Nijmegen-Noord volledig in handen van Nuon. Overstappen naar andere leveranciers kunnen bewoners niet. Op de vraag hoe het zit met de boetes in het koopcontract van onder andere Maarten Bouwman, reageert de wethouder: "Ergens in een contract is dat erin geslopen, maar nu wordt bij het kadaster vastgelegd dat je gratis van het warmtenet kan worden afgesloten. Het contract wordt hersteld."

Maar als de inwoners van het warmtenet af willen, is dat nog steeds niet eenvoudig. De nieuwbouwhuizen zijn ingericht voor een warmtenet. Een gasaansluiting is er niet. "Ik zou dan mijn huis moeten verbouwen, en een warmtepomp moeten aanschaffen. Dan zou ik al snel op meer dan 10.000 euro zitten", aldus Olsder.

Bouwman: "Als ik nu zou mogen beslissen, dan had ik helemaal geen aansluiting op het warmtenet willen hebben. Dan had ik zelf wel een warmtepomp gekocht. Laat het een wijze les zijn voor andere wijken en gemeenten die van het gas af moeten. Denk er goed over na en wees transparant naar de burgers."