Het was de afgelopen week een belofte aan de Tweede Kamer van Facebook-beleidsbaas Edo Haveman tijdens een 'rondetafelgesprek': "We hebben radicale transparantie-maatregelen genomen voor politieke advertenties." Daarvoor zou Facebook voor 27 EU-landen hebben ingesteld dat je alleen politiek kunt adverteren in het land waar je woont.
Ook zou te zien zijn wie er betaald heeft voor de advertentie, en politieke advertenties zouden zeven jaar worden bewaard in een doorzoekbare bibliotheek. "We zullen deze maatregelen wereldwijd gaan uitrollen", aldus Haveman woensdag.
Politieke boodschap
Bits of Freedom, die opkomt voor digitale burgerrechten en woensdag ook in de Kamer sprak, nam naar aanleiding van deze beloften de proef op de som. Met een oud Nederlands Facebook-account heeft de organisatie een politieke meme over het CDU en de AfD geplaatst. Er werd betaald om de boodschap gericht terecht te laten komen bij Duitse kiezers.
De politieke boodschap kwam in Duitsland terecht bij zo'n tweeduizend mensen, waarna er onder de post een politieke discussie ontstond.
Vervolgens heeft Bits of Freedom vanaf een Duits account een politieke boodschap van Forum voor Democratie geplaatst en in Nederland verspreid. Er is betaald voor de advertentie vanaf een Duits account en betaald met een Duitse rekening. Dat ging allemaal verschrikkelijk makkelijk, zegt de organisatie, die vindt dat Facebook wederom hun beloftes niet na komt.
"Facebook is geen betrouwbare gesprekspartner gebleken. Deze keer deden ze zelfs beloften in de Tweede kamer. Daarmee zijn Kamerleden voorgelogen", aldus Evelyn Austin van Bits of Freedom.
"Ze zeiden: het is nu onmogelijk om in het ene land in een ander land te adverteren, dat is niet waar. Er zijn geen enkele belemmeringen om dat te doen. Ondanks wat Facebook vorige week zei."
Controle
Facebook heeft onlangs nieuwe maatregelen geïmplementeerd, om politieke beïnvloeding uit andere landen tegen te gaan. Het bedrijf zegt de politieke advertenties op verschillende manieren te controleren, vertelt Austin.
"Facebook zegt dat iedereen die politiek wil adverteren zich moet melden. Ik heb dat niet hoeven doen. Je kunt je ook afvragen of partijen die willen beïnvloeden zich wel zullen melden. Dat zijn partijen die juist onder de radar willen blijven werken. En dat maakt Facebook mogelijk."
Facebook zou ook afbeeldingen die in posts gebruikt worden vergelijken met afbeeldingen die zij in een database hebben verzameld, aldus Austin. "Daar zitten duizenden plaatjes in. En in de post die wij hebben gemaakt zitten bekende afbeeldingen die ze echt in die database zouden moeten hebben."
Bovendien is het account waar Bits of Freedom de politieke advertentie mee heeft geplaatst gekoppeld aan een Duits e-mailadres, een Duitse bankrekening en een Duits IP-adres. "En dat account gaf aan in Nederland een advertentie te willen verspreiden. Dan moet er toch echt ergens een rood lichtje gaan branden."
Actie
Lodewijk Asscher (PvdA) zegt dat de democratie gevaar loopt als mensen gemanipuleerd worden vanuit het buitenland met advertenties die alleen op hen gericht zijn.
"Ik heb het kabinet al eerder gevraagd te voorkomen dat dat in Nederland gebeurt, het kabinet vertrouwt op zelfregulering, op de mooie woorden van Facebook. Ze hebben beterschap beloofd en keer op keer blijkt dat dat toch niets waard is. Dat Facebook prachtige woorden spreekt en intussen een bedreiging vormt voor de democratie", aldus Asscher.
Kees Verhoeven (D66) roept zelfs minister van Binnenlandse Zaken, Kajsa Ollongren (D66) op tot actie.
"Wat mij betreft is het moment nu aangebroken dat we de stap van zelfregulering en het vertrouwen op de belofte van bedrijven, in gaan ruilen voor wetgeving. En daar kan de minister absoluut een belangrijke rol in spelen, dus ik roep haar op tot actie en hoe ze dat invult moet ze zelf weten. Maar dat er nu wat moet gebeuren - meer dan vertrouwen op de belofte van Facebook - dat lijkt mij helder."
