Facebook geeft meer openheid, maar 'niet genoeg'
Facebook gaat de sluizen tot zijn data openzetten. Dat is nodig zodat mensen het vertrouwen in de democratie behouden, zegt Richard Allan, het Europese hoofd beleid van Facebook in gesprek met de NOS. "De beste manier om mensen te laten voelen dat Facebook eerder een positieve dan een negatieve invloed heeft op democratie, is onafhankelijke onderzoekers toegang geven, zodat ze goed onderzoek kunnen doen."
Vanuit de wetenschap en de politiek is er al langer grote druk op Facebook om meer data toegankelijk te maken. Daarmee zouden wetenschappers bijvoorbeeld kunnen zien hoe nepnieuws zich verspreidt.
"Er is onvoldoende data om te bepalen of Facebook genoeg doet tegen verkiezingsbeïnvloeding", zegt Madeleine de Cock Buning van het Commissariaat voor de Media. Zij adviseerde de Europese Commissie over maatregelen die Facebook tegen beïnvloeding zou moeten nemen.
"Facebook schermt bijvoorbeeld met het feit dat het 2,2 miljard nepaccounts heeft verwijderd. Maar wat als er zes miljard nepaccounts actief blijken te zijn?", vraagt De Cock Buning zich af. Voor derden is dat moeilijk te controleren.
Als de nieuwe initiatieven van Facebook niet genoeg helpen, moet er wetgeving komen, stelt De Cock Buning. "Facebook moet transparanter zijn. Als dat niet vrijwillig gebeurt, moeten we daar regels voor maken."
Advertentiebibliotheek
Vorige maand zette Facebook al een 'advertentiebibliotheek' op. Daarin staan alle politieke advertenties die in een land zijn geplaatst op Facebook en Instagram. Dat moet onderzoekers inzicht geven in wie in Europa probeert stemmen te winnen of beleid te beïnvloeden.
Daarnaast gaat Facebook 60 onderzoekers toegang geven tot de data achter de site. Daarin zouden ze bijvoorbeeld kunnen zien hoe nepnieuws zich verspreidt en of daar altijd dezelfde profielen achter zitten. De wetenschappers, waaronder een groep in Amsterdam, krijgen vanaf juni toegang tot de data.
'Inadequaat'
De Cock Buning is niet de enige die zich zorgen maakt over een gebrek aan data. Mozilla, dat de webbrowser Firefox maakt en zich bezighoudt met internetvrijheid, noemt de inzage die Facebook biedt in geplaatste advertenties 'inadequaat'.
Volgens Mozilla werpt Facebook te veel drempels op om advertenties effectief te kunnen onderzoeken. Zo kun je niet te vaak advertenties opvragen, wat geautomatiseerd onderzoek bemoeilijkt. "Het kan daardoor maanden duren om advertenties te onderzoeken", schrijft Mozilla.
UvA-onderzoeker Jef Ausloos, die zijn handtekening zette onder een open brief over dit onderwerp, deelt die mening. Wat hem betreft is de informatie niet gedetailleerd genoeg. Zo kun je ongeveer zien op welk publiek een advertentie is gericht, maar die informatie is niet heel gedetailleerd. "Als je zelf een advertentie plaatst, kun je veel meer statistieken zien", zegt Ausloos.
Nepnieuwsonderzoeker Peter Burger, die als factchecker met Facebook samenwerkte, vindt het lastig om de soms groteske claims van Facebook te verifiëren. "Ze zeggen dan bijvoorbeeld dat nepnieuws met tachtig procent is teruggedrongen. Maar dat is lastig zelf te controleren. Zelfs wij als factcheckers kregen te weinig gegevens."
Zestig onderzoekers
Over het nieuwe initiatief van Facebook om een select aantal onderzoekers toegang te geven tot zijn data, is hij wel positief. Toch is er ook op dat initiatief kritiek. Facebook geeft de data vanaf 2017 aan de wetenschappers, niet die van 2016. Juist in dat jaar zou nepnieuws de verkiezing van Trump en het brexit-referendum hebben beïnvloed. Voor wetenschappers is nu moeilijk na te gaan tot in hoeverre Facebook daar een rol in speelde.
Schrijver Nanjala Nyabola wijst er op dat geen enkel Afrikaans land is vertegenwoordigd in de onderzoeksgroep. Ook valt op dat slechts zestig onderzoekers toegang krijgen tot de data.
Er moet dan ook zorgvuldig met data van gebruikers worden omgesprongen, zegt Allan van Facebook. "Het aantal onderzoekers kan nog toenemen. We moeten zorgvuldig te werk gaan om er zeker van te zijn dat alleen legitieme onderzoekers toegang krijgen tot de data."