Facebook wil werken aan imago en daarom mochten wij langskomen
Boven de bureaus zijn bordjes bevestigd met de namen van alle 28 EU-lidstaten of termen als 'Threat Intel' en 'Imminent Risk'. Aan de schermen hangen grafieken die de activiteit op Facebook uitdrukken. En net buiten de deur die leidt naar het Elections Operations Center van Facebook, staat de volgende cameraploeg alweer te wachten.
De veertig medewerkers in het Facebook-verkiezingscentrum moeten ervoor zorgen dat nepnieuws en andere vormen van verkiezingsbeïnvloeding in de aanloop naar de verkiezingen voor het Europees Parlement zo snel mogelijk worden opgemerkt en ingedamd. "Dat doen ze niet alleen, ze maken onderdeel uit van een team van 500 mensen dat zich bezighoudt met verkiezingen", zegt Richard Allen, hoofd beleid voor Facebook in Europa.
Bekijk hier de reportage van Thomas Spekschoor:
En de buitenwereld mag het weten. Circa 25 media - van de NOS tot Politico en van The New York Times tot de Finse publieke omroep - krijgen een ultrakorte, strak geregisseerde rondleiding door het verkiezingscentrum, op het Europese hoofdkantoor van Facebook in Dublin.
De afdeling communicatie van Facebook heeft alles voor ons uitgedacht: waar de camera mag staan, waar op mag worden ingezoomd, de plek waar de geïnterviewde Facebook-medewerker plaatsneemt om te worden geïnterviewd. Na 17 minuten grijpt de woordvoerder van Facebook in: het is nu toch echt tijd om te gaan, want de Deense publieke omroep is aan de beurt.
Het bliksembezoek maakt in ieder geval één ding duidelijk: er is Facebook veel aan gelegen om iedereen ervan te overtuigen dat het de zaak onder controle heeft. In tegenstelling tot in 2016, toen het platform werd verrast door een golf van nepnieuws. Over de invloed die de hoax-hausse had op het brexit-referendum in het Verenigd Koninkrijk en de Amerikaanse presidentsverkiezingen is nog steeds discussie.
Als Facebook samen met Google en Twitter zijn leven niet betert, kan er regelgeving komen, dreigde de Europese Commissie. Om dat te voorkomen hebben de socialemediabedrijven zich gevoegd naar een vrijwillige EU-gedragscode. Ze beloofden onder meer transparant te zijn over advertenties en om commerciële nepnieuwsproducten te ontmoedigen.
De Europese verkiezingen van later deze maand zijn de eerste echte test voor die afspraken. "Het zijn bijzonder ingewikkelde verkiezingen, met eigenlijk 28 verschillende verkiezingen in 24 talen", zegt Allen. In het verkiezingscentrum zijn dan ook al die talen vertegenwoordigd. "Er zitten hier ook mensen die Nederlands spreken."
Madeleine de Cock Buning van het Commissariaat voor de Media, die meeschreef aan de code, is voorzichtig positief over wat Facebook in het afgelopen jaar heeft gedaan. "Er is behoorlijk wat gebeurd. Zo is er meer transparantie over politieke advertenties." Facebook heeft bijvoorbeeld een overzicht van geplaatste politieke advertenties gepubliceerd, al merkten critici op dat dat niet volledig is.
"Of de maatregelen voldoende zijn, is de vraag", zegt De Cock Buning. Ze ziet nog te weinig terug van Facebooks belofte om alternatieve artikelen te plaatsen bij trending-berichten en ze maakt zich zorgen om de vorige week aangekondigde focus op groepen in kleiner verband. "Die kleinere groepen moeten niet in hun eigen werkelijkheid gaan leven", zegt De Cock Buning.
Algoritmes
Seda Gürses, onderzoeker naar ict-systemen aan de TU Delft, is nog kritischer. "Alles wat Facebook doet tegen nepnieuws en verkiezingsmanipulatie verandert weinig aan de manier waarop het netwerk zelf zaken doet. Zo laten ze externe organisaties nieuwsberichten factchecken en wijzen ze telkens naar anderen, zoals de makers en verspreiders van nepnieuws." Facebook kijkt niet naar zijn eigen rol in het probleem, vindt Gürses.
Een groot deel van de activiteit op Facebook brengt dan ook geen problemen met zich mee, zegt Facebook-man Allen. "De meeste gesprekken op Facebook zijn hartstikke onschadelijk. Het gros van de mensen gebruikt het om te chatten met familie en vrienden. Daar willen we ons helemaal niet mee bemoeien."
Maar dat is misleidend, vindt Gürses. "Facebook doet alsof het een soort neutraal doorgeefluik is, maar zijn algoritmes hebben wel degelijk veel invloed op de manier waarop berichten worden verspreid." En die algoritmes zijn ingesteld op berichten die viral gaan. "Facebook wil mensen zo lang mogelijk online houden, om zo veel mogelijk advertenties te laten zien. Maar het ziet niet in dat een platform dat is ingesteld op zo veel mogelijk mensen geboeid houden, onderdeel is van het probleem."
Want Facebook-algoritmes maakt het over het algemeen weinig uit of een bericht waar of niet waar is: likes zijn het belangrijkste criterium. Wordt iets vaak geliket, dan staat het waarschijnlijk boven in je tijdlijn. Pas sinds kort worden berichten die bewezen onwaar zijn, lager in je tijdlijn getoond, maar pas als een factchecker op het bericht is gestuit. Hun mankracht is niet onbeperkt en in lang niet alle EU-landen werkt Facebook samen met factcheckers.
Opeens vraag je Facebook om over de waarheid na te denken.
"Je kunt Facebook het beste vergelijken met een vervoersbedrijf", zegt Gürses. "Facebook is bezig met informatie van A naar B krijgen op een manier die zo winstgevend mogelijk is, en opeens vraag je dat bedrijf om over de waarheid na te denken."
Dat informatie razendsnel van A naar B kan, is voor veel mensen dan ook het grote voordeel, werpt Allen tegen. "Als je iets wil delen, regelen wij dat dat zo min mogelijk moeite kost", aldus Allen. "Maar in sommige gevallen vragen we nu juist om wat extra informatie."
Zo kun je sinds kort niet meer zomaar een politieke advertentie op Facebook plaatsen: je moet dan bewijzen wie je bent. Het plaatsen van zulke advertenties in een ander land kan niet meer; op die manier hoopt Facebook buitenlandse beïnvloedingscampagnes te voorkomen.
Pr-stunt?
Of het genoeg is? Tot dusver zijn nog geen grote beïnvloedingscampagnes, gericht op de Europese verkiezingen, waargenomen. "Zodra we dat wel zien, zullen we dat melden", zegt Allen.
Na de verkiezingen zal het verkiezingscentrum weer worden opgedoekt. Is het dan niet één grote pr-stunt? "Dit centrum is specifiek voor de Europese verkiezingen opgebouwd", zegt Allen. "Als er andere verkiezingen zijn die dat vereisen, zullen we er ook een verkiezingscentrum voor openen. Maar het team van 500 man dat verkiezingen in de gaten houdt, werkt het hele jaar door."
Toch zou het beter zijn als er een centrum zou zijn wat het hele jaar door actief is, zegt nepnieuws-onderzoeker Peter Burger. "Manipulatie begint niet vlak voor de verkiezingen en gaat daarna ook gewoon door, zoals je zag bij de Amerikaanse verkiezingen."
