60 keer hetzelfde standpunt, waarom gaan PvdA en GroenLinks niet samen?
GroenLinks en de PvdA zijn precies hetzelfde. Althans als je kijkt naar de zestig stellingen van de StemWijzer voor de Europese Parlementsverkiezingen. Op alle stellingen gaven de twee linkse partijen namelijk exact hetzelfde antwoord. De lancering van de stemhulp liep daardoor vertraging op - er moesten nieuwe stellingen worden bedacht. Maar het roept ook de vraag op waarom de twee partijen eigenlijk niet gewoon samengaan.
In Woerden heeft zo'n fusie-experiment al tot resultaat geleid. Dertien jaar geleden fuseerden GroenLinks en PvdA daar tot Progressief Woerden. Beide partijen waren te klein om structureel mee te doen aan coalities, vertelt fractievoorzitter Marieke van Noort. "Er was het idee dat we met zijn tweeën een betere kans zouden maken. En inhoudelijk waren er ook geen bezwaren." Toch was er ook twijfel, vertelt ze. "Raken we zo onze identiteit niet kwijt?"
Keerpunt 1972
Ideeën voor samenwerking op links zijn niet nieuw. Ze zijn zelfs stokoud. Voor de Kamerverkiezingen van 1972 presenteerden PvdA, D66 en PPR (een voorloper van GroenLinks) samen een verkiezingsprogramma. Het document Keerpunt 1972 ging vooral over een eerlijke verdeling van welvaart, kennis en macht.
In de jaren 2000 prikten Femke Halsema (GL), Wouter Bos (PvdA) en Jan Marijnissen (SP) weleens een vorkje. En in 2016 stelde Diederik Samsom voor om de PvdA en GroenLinks op te laten gaan in een gezamenlijke fractie. Jesse Klaver ging uiteindelijk niet in op die avances. "Fuseren vind ik geen optie", was toen zijn antwoord.
"Samenwerking is al heel lang een thema, zeker sinds die partijen steeds meer op elkaar zijn gaan lijken", zegt politiek verslaggever Ron Fresen hierover. "Maar je ziet altijd dat de partij die er op dat moment het beste voorstaat, uiteindelijk toch niet wil. Die wil het dan toch op eigen kracht doen."
Het grootste struikelblok bij een fusie zouden niet de standpunten zijn, stelt hij. "Nee, dat is het verschil in cultuur. De PvdA sluit makkelijker compromissen en is meer gericht op het verwerven van de macht. GroenLinks is veel meer gericht op actievoeren en dat zie je ook terug in hun achterban. Die twee culturen zijn moeilijk verenigbaar."
Wel meer samenwerking
De samenwerking is de laatste jaren wel intensiever geworden: sinds de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 zoeken GroenLinks, PvdA en SP elkaar nadrukkelijk op. De drie partijen kwamen met een alternatief regeerakkoord onder de naam 'Een keuze voor mensen, niet voor multinationals'.
Ook hebben de partijen samen tegenbegrotingen ingediend en trekken ze samen op in debatten, bijvoorbeeld dat over het afschaffen van de dividendbelasting.
De partijen kunnen niet eens structureel één lijn trekken.
Toch zou een fusie op de lange termijn onverstandig zijn, denkt hoogleraar politicologie Tom van der Meer van de Universiteit van Amsterdam. "De partijen kunnen niet eens structureel één lijn trekken. Dat hebben ze in ieder geval niet laten zien over langere tijd, onder meerdere partijleiders."
"En ook op lokaal of regionaal niveau trekken de partijen niet structureel gezamenlijk op", gaat hij verder. "Bij eerdere fusies van partijen zie je dat ze al jaren als één partij functioneerden, dat zie je bij deze twee niet."
Van der Meer ziet ook strategische bezwaren. "Een fusiepartij moet toch eerder een hoek ongedekt laten, op links of op rechts. En daarmee geef je dan de mogelijkheid aan andere partijen om ruimte te pakken, om kiezers te winnen."
Daarnaast neem je een alternatief weg. "Als een van de twee partijen een keer een wat minder aantrekkelijke leider heeft, kunnen mensen op de andere partij stemmen. Maar die optie valt weg als er nog maar één partij is."
Versnipperd landschap
Ron Fresen ziet juist kansen voor een fusiepartij. "Met ruim 20 à 25 zetels in de Tweede Kamer kan je in dit versnipperde landschap al de grootste zijn. Dat kan voor twee linkse partijen aanlokkelijk zijn." Op dit moment hebben de twee samen 23 zetels.
Ik zou het eerste lid zijn van de fusiepartij Progressief Nederland!
In Woerden gaat het ondanks alle mogelijke mitsen en maren al dertien jaar zonder al te grote problemen, vertelt Marieke van Noort. "In de eerste raadsperiode waren er nog wel hobbels, de twee partijen zaten vooral heel erg te kijken of ze wel goed genoeg waren vertegenwoordigd. Of ze wel genoeg poppetjes hadden."
Maar nu, in de vierde raadsperiode van Progressief Woerden, is dat geen issue meer. "Ik weet zelf soms niet meer wie nou van welke partij komt!"
Van Noort hoopt vurig dat de twee partijen elkaar landelijk ook ooit kunnen vinden. "Ik kan nu nooit kiezen in het stemhokje, omdat ze zo op elkaar lijken. Ik wacht er met smart op; ik zou het eerste lid zijn van de fusiepartij Progressief Nederland!"
