Dilemma voor Kroaten sinds EU-toetreding: blijven of vertrekken?

Bijna zes jaar geleden werd in de Kroatische hoofdstad Zagreb de EU-vlag definitief gehesen. Na jarenlange onderhandelingen met Brussel werd Kroatië in juni 2013 volwaardig lid van de Europese familie. Het is tot op heden het laatste land dat bij de unie kwam. Andere landen uit voormalig Joegoslavië, Servië en Montenegro voorop, hopen binnen niet al te lange tijd te volgen.

Maar binnen de Europese Unie is steeds meer weerstand tegen verdere uitbreiding. Het is een onderwerp van discussie aan de vooravond van de Europese verkiezingen.

EU's jongste lidstaat Kroatië laat zien wat de gevolgen van EU-toetreding zijn, voor het land zelf en voor de rest van Europa. Terwijl sommige jonge Kroaten het lidmaatschap zien als een kans om in hun land te blijven en met EU-subsidies iets op te bouwen, is het EU-paspoort voor anderen vooral een enkele reis naar rijkere EU-landen.

Bierbrouwerij met EU-subsidie

Op een afgelegen landgoed in het uiterste noorden van Kroatië, tegen de Hongaarse grens, maakt Davor Simicic lange dagen om zijn droom te verwezenlijken. Een jaar na de EU-toetreding begon hij samen met zijn partner Matija Mrazek een zogeheten craft-bierbrouwerij.

Correspondent Mitra Nazar bezocht de bierbrouwerij van Davor Simicic:

Na jarenlang thuis experimenteren met het brouwen van bier, was het tijd om de hobby naar een hoger plan te tillen. "We zijn echte bierliefhebbers. Op een dag zeiden we tegen elkaar: we kunnen hier ook ons leven van maken. Daar begon het avontuur", vertelt Davor bij de afvulmachines. De craftbier-hype uit Amerika en West-Europa was nog niet in Kroatië geland, dus ze waren pioniers in hun land. "We zagen wat er ontbrak en besloten in dat gat te springen."

Dat risico hadden ze niet zo snel genomen als ze geen zicht hadden gehad op EU-subsidie. Hun ondernemersbloed was er al, maar in 2013 kregen ze handvatten om een echte start-up te worden. Ze kregen een eenmalige subsidie om een nieuwe fabriek te bouwen, van bijna de helft van de anderhalf miljoen euro die met de investering gemoeid was.

De fabriek is nu bijna klaar, de productie zal flink omhoog gaan. Ze kunnen meer personeel aannemen en beginnen met de bier-export naar andere EU-landen. "We hebben nu drie biersoorten in de productielijn, we hopen eind van het jaar zes soorten te hebben."

Een paar honderd kilometer verderop, in Slavonië, een Kroatische provincie langs de grens met Servië, is die ondernemersenergie ver te zoeken. Op het busstation in Osijek vertrekken elke dag vijf volle bussen naar München. Jong, oud, hele gezinnen stappen in na een familiebezoek, terug naar Duitsland, hun tweede thuisland. Kroatië was ook voor de EU-toetreding een emigratieland. In de jaren 60 en 70 vertrokken al veel arbeidsmigranten en tijdens de oorlog van de jaren 90 kwamen daar nog eens grote aantallen vluchtelingen bij.

Honderdduizenden vertrokken

Na de EU-toetreding in 2013 is een nieuwe golf ontstaan. Officiële cijfers laten zien dat sindsdien 150.000 Kroaten zijn vertrokken. Analisten zijn ervan overtuigd dat het werkelijke aantal hoger is, aangezien Kroaten zich niet hoeven uit te schrijven als ze naar het buitenland verhuizen. Een onderzoek van de nationale bank gaat ervan uit dat zeker 230.000 Kroaten zijn verhuisd, en dat er elk jaar meer mensen vertrekken.

Josip Skegro (29) is een van hen. Hij en zijn vriendin hebben vergevorderde plannen voor vertrek naar Ierland. "Mijn vader vocht in de oorlog, hij zei jaren geleden tegen me: 'Zoon, dit is niet het land waar ik voor heb gevochten. Ga naar Duitsland of waar dan ook, want hier kun je niet slagen.'"

In het zomerseizoen werkt Josip als barman in hotels aan de Kroatische kust. Als hij in de winter terug is in zijn geboortedorp, heeft hij niemand om mee af te spreken. Al zijn vrienden zijn vertrokken, naar Duitsland, Zweden, Ierland, zelfs Nieuw-Zeeland. "Het is hier uitgestorven, huizen staan leeg, winkels sluiten de deuren omdat steeds meer mensen weggaan."

Hij ziet geen toekomst in Kroatië. Skegro heeft vooral genoeg van de bureaucratie en het nepotisme. In Ierland hoopt hij meer gelijkheid op de arbeidsmarkt te vinden en een hoger inkomen. "Ik heb gehoord dat je daar twee keer zoveel kan verdienen in de horeca", zegt hij. "Het leven is er ook een stuk duurder, maar met twee salarissen kunnen we in Ierland een goed bestaan opbouwen."

Op een speciale Facebookgroep voor Kroaten in Ierland leest hij over de ervaringen van anderen die hem voor gingen. Hij ziet het als een avontuur en weet dat het niet zonder risico is. "Het is alsof je door de mist rijdt, je kunt nog niet helder zien wat er voor je ligt, maar je moet het risico nemen om erachter te komen."

Enkele reis naar Ierland

Wel maakt hij zich zorgen over de toekomst van zijn vaderland. "Wie zal hier overblijven om voor mijn vaders pensioen te werken?" Toch kiest hij voor zijn toekomst en volgt hij het advies van zijn vader op. Na het komende zomerseizoen, als hij wat startgeld heeft verdiend aan de kust, zal hij zijn koffers pakken. "Ik verkoop mijn racefiets en mijn motor voor een enkele reis naar Ierland. Dan zien we wel wat het ons brengt."

Jongeren vertrekken niet alleen vanwege hogere salarissen in rijkere EU-landen, zegt Sanja Klempic van het Instituut voor Migratie in de hoofdstad Zagreb. "Een belangrijke reden is corruptie en nepotisme", zegt ze. "Mensen hebben het gevoel dat ze niet vooruit komen in hun carrière zonder politieke connecties."

De arbeidsmarkt in Kroatië lijdt al onder de emigratie. In de bouw, in de gezondheidszorg en in het toerisme is een tekort aan personeel. Aan de kust hebben hotels en restaurants dit seizoen grote problemen werknemers te vinden. "Op lange termijn zal Kroatië voor grote uitdagingen komen te staan", zegt Kempic.