Het aantal Nederlanders dat jaarlijks een opioïde voorgeschreven krijgt is opgelopen tot ruim 1 miljoen. Een op de vijf gebruikt de zware pijnstiller langer dan drie maanden, blijkt uit cijfers van Zorgverzekeraars Nederland. Nieuwsuur en platform voor onderzoeksjournalistiek Investico kregen toegang tot die nieuwe cijfers.
In 2017 waren er 218.435 langdurige gebruikers. Dat is een stijging van ruim zestig procent in acht jaar tijd. Experts spreken van een 'stille epidemie'.
Afhankelijkheid dreigt
Vooral het hoge aantal langdurige gebruikers baart deskundigen zorgen. Met name de pijnstiller oxycodon wordt vaak te langdurig voorgeschreven, zeggen zij. Bij gebruik langer dan een aantal weken dreigt al afhankelijkheid en neemt het verslavingsrisico toe, zegt Albert Dahan, hoogleraar Anesthesiologie van het LUMC en pijnonderzoeker.
"Als je pijnstillers langdurig gebruikt dan zie je dat de pijnstilling steeds minder wordt, terwijl de bijwerkingen blijven bestaan. Als je stopt met gebruiken, krijg je griepachtige verschijnselen en krijg je opnieuw de behoefte aan een dosis, terwijl de pillen eigenlijk nauwelijks nog werken. Dan kun je spreken van een verslaving."
Het gebruik van oxycodon verviervoudige in de periode 2010-2017. In de Verenigde Staten stond oxycodon aan de basis van een verslavingsepidemie die al aan zeker 200.000 Amerikanen het leven kostte. Dahan: "Ik verwacht hier geen Amerikaanse toestanden. Maar er is hier wel sprake van een stille epidemie. Het zijn in potentie levensgevaarlijke geneesmiddelen."
Dion slikte dertig oxycodons per dag
Dion van Eck kan hierover meepraten. Hij was verslaafd aan oxycodon en raakte via die verslaving ook aan de methadon. Op een bepaald moment slikte hij dertig pillen oxycodon per dag. "Toen ik ging afkicken ging ik door een hel. Je hebt pijn op plaatsen waar het nooit pijn heeft gedaan."
Dion begon oxycodon te gebruiken toen hij hevige rugpijn had. Hij probeerde eerste andere middelen, maar die werkten nauwelijks. Via zijn moeder, die het middel gebruikte tegen haar reuma, kon hij aan oxycodon komen. Het werkte gelijk. "Dat was perfect. Ik voelde me er goed bij en de pijn was weg. Alsof je op een stapel met veertjes ligt."
Na een tijdje kreeg hij het ook voorgeschreven van zijn huisarts. "Ik kreeg zestig stuks per week en dat was eigenlijk na twee dagen al op. De rest vulde ik aan met methadon. Dat haalde ik via internet."
Op een gegeven moment was de rugpijn weg. Maar Dion had steeds meer middelen nodig om zich normaal te kunnen voelen en te kunnen functioneren, zegt hij. "Ik voelde me meer en meer een junkie. Mijn hele leven draaide erom: als mijn methadon dealer niet kon leveren moest ik naar de huisartsenpost en dan zat ik daar dagen over te stressen. Je bent er eigenlijk constant mee bezig en dat hoort niet. Je hebt in je leven meer dingen te doen dan bezig te zijn met je verslaving."
Gewenning
Uiteindelijk is Dion gaan afkicken. "Dat was echt een hel. De oxycodon was ik eigenlijk al vergeten. Het ging toen meer om de methadon. Toen ik mijn eerste dag zonder methadon zat heb ik als een kleuter liggen rollen op de grond van de pijn. Het was onmenselijk. Je hebt pijn op plaatsen waar het nooit pijn heeft gedaan. Alle spieren en huid voelen alsof je kokend en ijskoud water over je heen krijgt."
Dion is nu clean. Hij waarschuwt anderen voor oxycodon. "De gewenning eraan gaat heel snel. Het gaat echt heel snel."
Hoogleraar Dahan geeft dezelfde waarschuwing. Hij vindt dat huisartsen te snel middelen als oxycodon voorschrijven. "Pijnbehandeling is een mensenrecht. Maar ik denk dat we daarin wat zijn doorgeschoten en dat we te makkelijk de weg zijn ingeslagen van het voorschrijven van oxycodon."
Herhaalrecept vaak automatisch
Als het middel wordt voorgeschreven in het ziekenhuis krijgt een patiënt vaak automatisch een herhaalrecept bij de huisarts, zegt Dahan. "Dat vind ik onnodig. Dat is zelfs levensgevaarlijk. We merken al dat het aantal patiënten dat wordt opgenomen met een vergiftiging sterk toeneemt."
Hij vindt dat huisartsen bij krachtige pijnstillers de herhaalrecepten beter moeten controleren. En er zou volgens hem nieuw onderzoek moeten komen naar een andere manier om pijn te stillen. "Bij heel ernstige pijn zal je toch de keuze van de opiaten moeten maken. Maar ik denk dat je wel op zoek kan naar nieuwe oxycodon die minder verslavend is, minder bijwerkingen heeft en waarbij minder kans is op intoxicatie en overlijden."
En, zegt hij, we moeten accepteren dat een beetje pijn bij het leven hoort. "Je hoeft niet elk pijntje rigoureus aan te pakken."
