'Gökmen T. als verslaafde agressief, afgekickt rustiger en religieus'

Gökmen T., hoofdverdachte van de tramaanslag in Utrecht van afgelopen maandag, wordt door bekenden omschreven als een labiel en agressief persoon, drugsverslaafde, psychopaat en een loner. "Hoe hebben ze hem buiten kunnen laten lopen?", is de vraag die speelt bij bewoners van Kanaleneiland en Overvecht, de Utrechtse wijken waar T. een groot deel van zijn leven woonde. "Hij had niet vrij mogen zijn."

Aanwijzingen voor religieus extremisme zeggen de bekenden niet te hebben gezien of gemerkt. Voor het Openbaar Ministerie is de vraag juist of T. alleen uit terroristisch motief handelde of dat hij dat deed vanuit "persoonlijke problematiek in combinatie met geradicaliseerd gedachtengoed", werd vandaag bekend. Het OM verdenkt T. van onder andere meervoudige moord of doodslag met een terroristisch oogmerk.

Zijn moeder weet niet wat ze moet doen, zegt ze als ze NOS-verslaggevers spreekt. "Het heeft me erg geraakt. Ik ben heel erg moe en geschrokken", zegt ze in het Turks, duidelijk aangeslagen. "We willen met rust gelaten worden. Het waren heftige dagen."

Tot twee jaar geleden woonde de nu 37-jarige T. af en toe bij zijn moeder. Daarna verhuisde hij naar Overvecht, waar de politie maandag nog voor zijn aanhouding een inval deed. In een interview afgelopen zomer zegt T.'s moeder dat ze in 1993 met haar toenmalige man en drie zoons vanuit een Turks dorpje naar Utrecht is gekomen. Van haar man mocht ze niks en hij sloot haar op in huis, zegt ze. Zo'n elf jaar geleden scheidden ze. Sindsdien zou Gökmen geen contact meer met zijn vader hebben gehad.

T.'s twee broers hadden onregelmatig contact met hem. In de perioden dat hij drugs gebruikte, was er geen contact. Was hij een tijdje clean, dan weer wel. "Ik had hem al een paar maanden niet gesproken", zegt zijn oudste broer, die volgens buurtbewoners voor de salafistische sekte Kalifaatstaat heeft gevochten in Tsjetsjenië. "Ik ben gechoqueerd, dit had ik totaal niet verwacht", verklaart hij over zijn broer en de tramaanslag. Ook de broers zeggen verder met rust gelaten te willen worden.

Vanwege de kleur van zijn hoofdhaar en baard wordt T. steevast 'de Rode Turk' genoemd. Ook noemen de meeste bekenden hem Lokman. "Hij was sinds 2011 met tussenpozen steeds verslaafd", zegt een goede bekende.

"Had hij gebruikt, dan was hij altijd heel agressief en had hij veel last van stemmingswisselingen. Was hij even afgekickt, dan was hij niet zo agressief en een stuk rustiger. Dan raakte hij into religie."

Op foto's is te zien dat T. zijn rechter-wijsvinger omhoog houdt. Dat is een islamitisch teken en betekent: er is maar één Allah. Ook ging hij met zijn moeder in een park op een grasveldje aan het water zitten, zonnebloempitjes eten en bidden, vertelt een bekende. Imams en anderen bij Utrechtse moskeeën, zoals de Ulu Moskee en de Eyüb Sultan Moskee zeggen dat ze hem daar nog nooit hebben gezien.

De periodes waarin T. drugs gebruikte, werden afgewisseld met vromere periodes waarin hij de islam aanhing en traditionele gewaden droeg. "Dan weer wel, dan weer niet. Je kon er geen peil op trekken", zegt een medewerkster van een patatzaak in Kanaleneiland. "Maar hij was vaak agressief en je kon beter uit zijn buurt blijven."

Meestal was hij alleen, zeggen mensen in de buurt. Wel gebruikte hij drugs met andere mensen, bij wie hij soms ook logeerde. Bijvoorbeeld de vrouw die zegt door hem verkracht te zijn, en de man in Oudenoord bij wie T. zich na de aanslag verschool en waar hij werd opgepakt.

Nooit werd T. met een vrouw gezien. "Wie wil er nou met hem?!", zegt de mevrouw van de snackbar enigszins smalend.

Wel zei zijn moeder eerder in het interview dat ze drie getrouwde zoons had.

T. had ook geldproblemen. Een oudere man vertelt dat hij hem ooit 30 euro leende. "Toen ik het geld een halfjaar geleden terugvroeg, spuugde hij naar me." De medewerkster de patatzaak kwam er beter vanaf. Als T. haar om geld kwam vragen, gaf ze hem een gratis frietje. "Dan ging hij weer weg. Je kan hem beter met rust laten want hij was agressief. Hij verkocht ook dure fietsen voor weinig geld."

Begin maart werd hij nog veroordeeld voor fietsendiefstal. Hij kreeg een week gevangenisstraf. Een dag later volgde nog een veroordeling voor een inbraak in een fietsenwinkel. Gökmen T. kreeg toen vier maanden cel.

De behandeling van de verkrachtingszaak volgt in juli. Voor de tramaanslag wordt T. morgen voorgeleid bij de rechter-commissaris, die moet beslissen of hij langer vast blijft.