Een week vol brexit-stemmingen is voorbij, wat nu?

• 

  Bert van Slooten

  redacteur Brussel

Na de brexit-stemmingen in het Britse Lagerhuis is het nu tijd voor plannen. Premier May wil dan wel uitstel aanvragen, maar waarvoor eigenlijk?

De Europese leiders hebben vooralsnog geen idee is de eerste reactie na een week van amendementen. Stemmingen zijn dan ook korzelig. "Geen enkel nieuw idee of oplossing wordt gepresenteerd", zo klinkt het in Brussel. Dus blijft de kans levensgroot dat de Britten er op 29 maart zonder deal uitstappen, ook al willen ze dat zelf niet.

Laten we de scenario's eens doornemen:

Kort uitstel

Scenario 1: premier May brengt de deal opnieuw (bijvoorbeeld volgende week) in stemming en er is nu wel een meerderheid voor de deal met de EU. Dan is een heel kort uitstel genoeg. Hooguit tot eind april om nog even wat puntjes op de i te zetten. Formeel moeten er nog een aantal wetten worden aangenomen. Dit wordt nu het zogenoemde technische uitstel genoemd.

Iets langer kort uitstel

De kans dat het parlement volgende week alsnog instemt, is vrij klein en dus wil premier May langer uitstel. Het liefst tot eind juni. De nieuwe deadline is zo gekozen dat de Britten geen Europese verkiezingen hoeven te organiseren, want het nieuwe parlement (waarvoor we eind mei naar de stembus gaan) wordt op 2 juli in Straatsburg geïnstalleerd.

Maar uitstel tot eind juni verandert niet zo heel veel. De EU blijft gewoon vasthouden aan de gemaakte afspraken en er kunnen in de verschillende verklaringen hooguit wat komma's worden veranderd.

Oftewel: de kern blijft overeind en daarmee ook de onzekerheid of het Britse parlement zal instemmen. De andere EU-leiders zitten daar niet op te wachten. "Dan blijf je nog maanden jengelen, terwijl je nu al twee jaar in dat cirkeltje ronddraait", aldus premier Rutte.

Lang uitstel

De tweede optie is een veel langere periode van uitstel, maar dat heeft wel een aantal gevolgen. Voor de harde brexiteers zal het een bittere pil zijn om nog eens twee jaar lid te moeten blijven van de EU en al die tijd alle regels en wetten die de andere landen samen maken te moeten accepteren.

"Het dictaat van Brussel", zoals de brexiteers het noemen. Bovendien moeten er verkiezingen voor het Europees Parlement worden georganiseerd. Voor Nederland heeft dat als bijkomend gevolg dat we geen 29 nieuwe Europarlementariërs kiezen, maar slechts 26.

Maar de extra lange tijd kan wel worden gebruikt om een handelsovereenkomst tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk op te stellen. Of om een besluit te nemen over een nieuwe douane-unie. Als dat probleem namelijk is opgelost dan heb je ook geen vangnet nodig (de backstop) waar nu zoveel om te doen is.

No-deal

Maar het kan ook nog op een vertrek zonder afspraak uitdraaien op 29 maart. Dat scenario wordt werkelijkheid als premier May volgende week met lege handen naar Brussel komt en de EU-leiders er geen vertrouwen in hebben. De overige leiders moeten immers het verzoek om uitstel van de Britten goedkeuren. En dat doen ze alleen als ze er vertrouwen in hebben.

Overigens kan de no-deal ook nog op 30 juni plaatsvinden als de EU besluit de Britten tot die tijd de kans geven om tot een overeenkomst te komen. 30 juni wordt dan de harde brexit-datum en als het niet lukt om een deal te sluiten kan het Verenigd Koninkrijk alsnog zonder deal de EU verlaten.

Vandaag bezoekt de voorzitter van de EU-raad Donald Tusk premier Rutte om te praten over het antwoord van de EU-leiders aan de Britten. Bij de premiers is ergernis te horen. Maar premier May hoopt dat ze na bijna drie jaar onderhandelen volgende week donderdag op het allerhoogste niveau tot een deal kan komen. "Chefsache", noemen ze dat in Brussel. Oftewel: helpers weg en dan de echte bazen afspraken laten maken.

Geen brexit

Als het niet lukt om een deal te maken en de ruzie binnen de conservatieve partij van May voortduurt (ook wel het doormodder-scenario genoemd), dan kan uiteindelijk de hele brexit niet doorgaan. Want als de Britten van het parlement alleen met een deal weg mogen en dat lukt ook na een lang uitstel niet, dan is de kans op of een nieuw referendum of nieuwe verkiezingen steeds groter. En daarmee ook de kans op een definitief uitstel.