VS maakt aantal burgerslachtoffers drone-aanvallen niet meer bekend

• Etienne Verschuren

  redacteur Online

Amerikaanse inlichtingendiensten zijn voortaan niet meer verplicht het aantal burgerslachtoffers bij een drone-aanval te melden. President Trump heeft gisteren een decreet van zijn voorganger Obama teruggedraaid. Welke gevolgen heeft dat?

Het decreet van Obama kwam in 2016 na veel discussie tot stand. De oud-president werd bekritiseerd vanwege het grote aantal drone-aanvallen dat werd uitgevoerd op terroristische doelen en vanwege het gebrek aan transparantie daarover.

Onderzoekssite The Intercept bracht interne documenten van het Amerikaanse leger naar buiten, The Drone Papers. Daaruit kwam het beeld naar voren van zeer onzorgvuldig uitgevoerde drone-aanvallen in Afghanistan, Pakistan, Somalië en Jemen, waarbij veel onbedoelde slachtoffers vielen. Volgens The Intercept was bovendien niet na te gaan of het ging om "medestrijders", zoals de regering in veel gevallen claimde.

Daarop besloot Obama, aan het einde van zijn ambtstermijn, tot een rapportageplicht voor inlichtingendiensten van het aantal (burger)slachtoffers door drone-aanvallen buiten oorlogsgebied. Daarnaast moest de minister van Defensie een rapport over het aantal burgerdoden door Amerikaanse aanvallen voorleggen aan het Congres.

In het eerste overzicht, dat in 2016 werd gepresenteerd, stond dat vanaf begin 2009 in zeven jaar tijd 64 tot 116 burgers in Pakistan, Jemen en Afrikaanse landen door Amerikaanse drones om het leven waren gebracht. Ook kwamen volgens de regering nog eens 2500 terroristen om het leven. Oorlogsgebieden in Afghanistan, Irak en Syrië bleven buiten beschouwing. Mensenrechtenorganisaties vermoedden dat de aantallen in werkelijkheid vele malen hoger lagen.

Die jaarlijkse rapportage is door het besluit van Trump niet meer nodig. "Deze handeling elimineert overbodige rapportageverplichtingen", lichtte een woordvoerder van de regering het decreet toe. "Verplichtingen die de transparantie van de regering niet vergroten, maar onze mensen van de veiligheidsdiensten afleiden van hun primaire taak."

Democraat Adam Schiff, voorzitter van de inlichtingencommissie van het Huis van Afgevaardigden, noemde het decreet van Obama "een belangrijke transparantiemaatregel" en stelde dat er "simpelweg geen rechtvaardiging" bestaat voor het terugdraaien ervan. Hij zei zich hard te zullen maken voor een wet die het rapporteren verplicht stelt.

'Stap terug'

"Trump wil hiermee de CIA meer bewegingsvrijheid geven, zoals hij dat eerder deed met militaire bevelhebbers", zegt Tim Sweijs, directeur onderzoek bij The Hague Centre for Strategic Studies. "Die hebben voor belangrijke handelingen niet langer toestemming nodig van het Witte Huis."

"De maatregel is zeker een stap terug", denkt hij. Bovendien kan Trump zich met de maatregel in de vingers snijden. "Het is een slechte zaak voor het internationaal recht en voor burgers die collateral damage zijn bij bombardementen, maar het kan ook voor Trump zelf slecht uitpakken. De VS kan zo van van alles worden beschuldigd. Juist door goed te documenteren, ontneem je de tegenstander munitie."

Dat Trump er nu voor kiest de maatregel te schrappen, is een strategische overweging, zegt Sweijs. "Alles rapporteren leidt tot meer aandacht, denkt men. Ze denken dat het handiger is wanneer ze het in het geniep kunnen doen. Maar mensen zullen zich toch afvragen: wat voor acties worden er in het geheim ondernomen en hoeveel mensen komen daarbij om?"

Ook de jaarlijkse rapportage van de cijfers leidde tot veel kritiek. "Er waren pregnante verschillen tussen de cijfers over aantallen doden die het Amerikaanse leger rapporteerde en de berekeningen van mensenrechtenorganisaties", zegt Sweijs. Maar dat is volgens hem nog altijd beter dan helemaal geen rapportage. "Dat is een beetje het Democracy dies in Darkness-argument", verwijst hij naar de slogan van The Washington Post. "Het op een transparante manier delen van informatie en ergens rekenschap over afleggen is noodzakelijk in een democratie."