Het is morgen precies vijf jaar geleden dat Europarlementariër Hans Van Baalen (VVD) samen met zijn partijleider Guy Verhofstadt zijn steun uitsprak aan de pro-Europese betogers in de Oekraïense hoofdstad Kiev. "Toen er veel mensen werden doodgeschoten, belden mijn kennissen me. Ze suggereerden dat het schieten zou stoppen als er Westerlingen op het plein zouden zijn", aldus de liberaal. "Ik ben onmiddellijk gegaan."
Aangekomen op het Maidanplein zegt Verhofstadt tegen de menigte: "Er komt iedere week een nieuwe EU-delegatie hierheen tot jullie de strijd hebben gewonnen". Van Baalen vult hem aan: "We blijven bij jullie".
Het verbaasde hoogleraar internationale betrekkingen en veiligheid Rob de Wijk. "Als je in zo'n functie daarheen gaat en je uitspreekt, dan weet je gewoon dat je olie op het vuur gooit. Ik vind dat niet verstandig, want als het escaleert hou je het niet meer in de hand en dat is ook precies wat gebeurd is."
De EU-steun bevestigt de Russische uitleg dat er sprake was van buitenlandse inmenging, zegt de Russische buitenlandadviseur Andrey Kortunov. In zijn ogen werd Euromaidan-beweging bestuurd door de VS en de EU. "Stel je voor dat Russische politici in Parijs de gele hesjes zouden steunen. Dat zou het Elysée ook niet goedkeuren." Volgens Kortunov waren veel van de huidige spanningen voorkomen als de EU "delicater had opgetreden".
De Maidan-revolutie in Oekraïne geldt als het keerpunt voor in de verhoudingen tussen Rusland en het Westen. Voor Moskou is de openlijke steun van de EU en de VS aan de betogers in Kiev een bevestiging dat het de invloedssfeer wil uitbreiden. De Russische annexatie van de Krim en de steun aan separatisten in Oost-Oekraïne, die volgden op het afzetten van de pro-Russische president Janoekovitsj, wekte vervolgens kwaad bloed in het westen.
Van Baalen stelt dat degenen die zeggen dat Poetin zou zijn ontvlamd door zijn speech in Kiev "een arts moeten raadplegen". Maar Kortunov zegt dat de toespraak "natuurlijk is bekeken" in Moskou. Ook volgens De Wijk onderschat van Baalen het effect van zijn optreden.
Olie op het vuur
Zelfs Petro Porosjenko was ontstemd door het bezoek van Verhofstadt en Van Baalen, zegt De Wijk. Porosjenko was toen een vooraanstaand Euromaidan-activist en lonkt als de huidige president van Oekraïne opzichtig naar de EU en de NAVO. "Toch zei hij dat hij de komst van het duo olie op het vuur gooide", aldus de Wijk. "Ik hoor hem nog zeggen: 'De toekomstig president van Oekraïne gaat het hier moeilijk mee krijgen".
Tegen Van Baalen ontkent Porosjenko dit. "Zowel hij als zijn minister van Buitenlandse Zaken hebben mij later het tegendeel beweerd", aldus de VVD'er. "Laat de geschiedenis maar oordelen. Ik zou het zo weer doen."
De dag na van Baalens bezoek aan Kiev vluchtte president Janoekovitsj naar Moskou. Vorige maand werd hij in Kiev bij verstek veroordeeld tot 13 jaar cel voor hoogverraad, omdat hij Rusland om militaire steun verzocht. De afzetting van Janoekovitsj werd door Moskou als een 'coup' beschouwd. Kort daarna annexeerde Rusland de Krim en verleende het militaire steun aan de separatisten in Oost-Oekraïne.
Kortunov: "Als je de situatie van vandaag vergelijkt met de situatie van de Koude Oorlog dan bevinden we ons nu in de jaren 50, toen er nog geen regels waren".
