Christel Voorn en Siebe Sietsma
Christel Voorn en Siebe Sietsma
Het UWV heeft grote problemen bij het controleren op frauduleuze aanvragen voor uitkeringen. Dat blijkt uit een groot aantal onderzoeken die minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) naar de Tweede Kamer stuurt.
Zo vindt er amper nog controle plaats bij de aanvraag van uitkeringen: bewijsstukken en onderliggende gegevens worden niet meer opgevraagd en lange tijd vond er pas in de vierde maand van een lopende uitkering een fysieke identiteitscontrole plaats.
Een belangrijk deel van de problemen wordt veroorzaakt door de online dienstverlening van het UWV. Die is versneld ingevoerd in verband met bezuinigingen, maar het risico dat mensen onterecht een uitkering krijgen uitbetaald, is erdoor vergroot.
Nieuwsuur onthulde vorig jaar dat er op grote schaal gefraudeerd wordt met WW-uitkeringen door Polen in Nederland. Minister Koolmees werkt nu aan oplossingen. Vandaag maakt hij in een Kamerbrief een flink pakket aan maatregelen bekend die de WW-fraude door arbeidsmigranten moet stoppen.
Twee lessen
Koolmees schrijft de Kamer dat het misbruik van uitkeringen onacceptabel is. Ook is het draagvlak van het sociale stelsel ondermijnd.
Hij heeft naar eigen zeggen twee belangrijke lessen geleerd die hij meeneemt naar de toekomst. Ten eerste moet de aanpak van fraude worden versterkt. Ten tweede moet hij "scherper letten op de juiste verbinding en het juiste gesprek tussen het UWV als uitvoeringsorganisatie en het ministerie van SZW". Daarbij moet volgens hem ook de Kamer beter geïnformeerd worden.
Minister wist van niets
Deze tweede les trekt Koolmees nadat hij in september door Nieuwsuur geïnformeerd moest worden over de structurele WW-fraude die al jaren gaande was. Binnen de muren van het UWV, de organisatie die verantwoordelijk is voor de rechtmatige verstrekking van uitkeringen, was deze fraude al jaren bekend.
Al in 2009 doen zij een eerste onderzoek. Negen jaar en 16 onderzoeken later weten zowel de minister als de Kamer nog van niets. Om te voorkomen dat zoiets weer gebeurt, moet het UWV vanaf nu jaarlijks een 'signaleringsbrief' naar de Kamer sturen. Daarin moet de organisatie een overzicht geven van alle fraudesignalen en de manier waarop ze zijn onderzocht en aangepakt.
Fraude
In september onthulde Nieuwsuur dat een grote groep Poolse arbeidsmigranten zich niet hield aan de regels voor het ontvangen van een WW-uitkering. Ze gebruikten valse handtekeningen, nepsollicitaties en adresfraude om duizenden euro's aan uitkering te innen, terwijl ze ondertussen in Polen aan het werk waren of vakantie vierden.
Ze werden bij deze fraude geholpen door tal van malafide tussenpersonen die op internet adverteren als boekhouder of administratiekantoor. Uit vervolgonderzoek bleek dat er ook nog eens heel wat arbeidsmigranten waren die vrijwillig werkloos waren geworden en toch een uitkering kregen. Dit terwijl je pas recht hebt op een WW-uitkering als je buiten je schuld werkloos geworden bent.
Grootschalige data-analyse
Om beide vormen van fraude aan te pakken, heeft de minister verschillende maatregelen, pilots en onderzoeken aangekondigd. Een van de maatregelen is het opstellen van risicoprofielen. Het UWV is de afgelopen maanden aan de slag gegaan met een grootschalige data-analyse. Er zijn 491.000 uitkeringen bekeken (die teruggaan tot 2017) om op zoek te gaan naar opvallende patronen. Met behulp van data-analyse hoopt het UWV geavanceerde risicoprofielen te kunnen opstellen, waardoor fraude gemakkelijker moeten worden opgespoord.
Daarnaast is er een pilot van start gegaan om erachter te komen of uitkeringsontvangers wel echt onvrijwillig gestopt zijn met werken. Het UWV neemt voortaan contact op met de uitzendbureaus om te controleren of en waarom de arbeidsrelatie is gestopt.
Verder schrijft de minister de adresregistratie te zullen verbeteren en tussenpersonen voortaan te registreren. Ook is er een handhavingsonderzoek gestart op basis van adressenvergelijking.
Meldingen niet opgepakt
Uit onderzoek van Nieuwsuur werd ook duidelijk dat verschillende werknemers van het UWV, maar ook uitzendorganisaties en tolken herhaaldelijk melding hadden gedaan van de WW-fraude. Met die signalen zou niets zijn gebeurd. De minister laat daarom nu ook onderzoeken of fraudesignalen van binnen en buiten het UWV op goede wijze worden opgepakt en afgehandeld. Er volgt ook nog een cultuuronderzoek.
