Ontkerkelijking zet door, amper vertrouwen in religieuze organisaties

De ontkerkelijking in Nederland zet door. Een nog altijd groeiend aantal mensen beschouwt zich niet als lid van een christelijke gemeenschap. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), dat vandaag is gepubliceerd.

Driekwart van de Nederlanders zegt dat kerken weinig of niet aansluiten bij hun visie op de zin van het leven, blijkt uit het onderzoek. Twee van de drie mensen hebben weinig tot geen vertrouwen in kerken of religieuze organisaties.

De daling doet zich voor in de meeste kerken, met uitzondering van een aantal orthodox-protestantse kerken. De grootste daling is te zien in de rooms-katholieke kerk, die de laatste jaren ook geteisterd wordt door schandalen. De afgelopen 35 jaar is het aantal Nederlanders dat zich tot die kerk rekent, gekelderd van 28 naar 9 procent. Het aantal protestanten halveerde ruimschoots, van 18 naar 6 procent.

Migrantenkerken

Tegenover die daling staat dat jonge kerkleden juist gemotiveerder zijn. Volgens het SCP typeren ze zichzelf vaker als uitgesproken gelovig. Ze geloven zonder enig voorbehoud in God, de Bijbel en een leven na de dood.

Een voorbeeld van een snelgroeiende kerk is de Mozaiëk0318 in Veenendaal. Muziek speelt daar een grote rol en dat is te zien in deze reportage van Nieuwsuur van vorige week:

Ook wonen er in Nederland ongeveer 1 miljoen christenmigranten, die zo een belangrijke christelijke geloofsgemeenschap vormen. Migrantenkerken helpen bij de integratie van deze groep, bijvoorbeeld met taallessen en hulp bij sollicitaties.

267 mensen per dag

Mensen die zich betrokken voelen bij een vorm van christendom zijn inmiddels een kleine minderheid onder de Nederlandse bevolking aan het worden, zegt SCP-onderzoeker Joep de Hart. "Gemiddeld zo'n 267 mensen haken per dag af, dat zijn er jaarlijks zo'n 100.000. Dat is een stad met de omvang van bijvoorbeeld Delft. In dit tempo hou je dat niet lang meer vol."

De vraag is of mensen die de kerk achter zich laten, zich nog wel christen voelen. "Er wordt nog wel eens optimistisch gedaan over de mogelijkheid dat het christelijk geloof gewoon verder doorgaat, maar dan buiten een kerkelijke context" zegt De Hart. "Tot op zekere hoogte is dat ook wel zo. Maar uit onderzoek blijkt dat het op den duur moeilijk is het geloof als christelijk geloof overeind te houden als je nooit meer in een kerk komt."

Kraters in de samenleving

Volgens De Hart is de ontkerkelijking merkbaar in de samenleving. "Daar moeten we niet te luchtig over doen. Het blijkt uit tal van onderzoeken dat kerkse mensen veel actiever zijn op het gebied van vrijwilligerswerk, mantelzorg en donaties aan goede doelen. Dat zijn allemaal plaatsen waar kraters in de samenleving worden geslagen als de kerken zouden verdwijnen. Zover is het nog niet, maar het is wel een proces waarnaar wij op weg naartoe zijn. We zullen ons er op moeten gaan bezinnen wie dat op termijn gaat overnemen."

Ontkerkelijking doet zich ook voor in andere delen van noordwest Europa, zoals Duitsland, Engeland en Frankrijk. "Heel lang is gedacht dat Europa hierin een soort voorhoede zou zijn en dat de rest van de wereld dan zou volgen", zegt De Hart. "Maar het tegendeel is waar. Wij zijn juist de grote uitzondering. In Afrika, het Verre Oosten is religie echt booming."

Kerken maken zich volgens De Hart dan ook zorgen. "De een heeft meer hoop dan de ander, dat is een goede christelijke eigenschap. Daarnaast worden allerlei initiatieven ontplooid om het tij te keren. Maar ontkerkelijking is een gegeven waarmee kerkleiders al decennia lang vertrouwd zijn. Kerken worden leger en grijzer. En niemand heeft eigenlijk een oplossing bij de hand."

Moslims

Het onderzoek naar Christenen in Nederland is een tweede studie van het SCP naar religie en spiritualiteit. In mei verscheen een onderzoek naar de religieuze beleving van moslims in Nederland.

Het derde deel gaat over niet kerkelijk gebonden vormen van spiritualiteit en moet nog verschijnen.