Minder aangiften antisemitische en racistische incidenten, wel meer geweld

Het aantal geregistreerde racistische incidenten is in 2017 afgenomen, maar de ernst ervan is toegenomen. Er waren vorig jaar namelijk meer bedreigingen en meer geweldsincidenten dan in 2016 en de jaren daarvoor, blijkt uit het onderzoek Racisme, antisemitisme en extreemrechts geweld in Nederland, dat het Verwey-Jonker Instituut heeft uitgevoerd in opdracht van de Anne Frank Stichting. Het is het zevende achtereenvolgende jaar dat op basis van aangiftes is geïnventariseerd hoe racisme, antisemitisme en extreemrechts zich ontwikkelen in Nederland.

In 2017 waren er 3486 gemelde incidenten, het jaar daarvoor waren dat er 4038. Ook het aantal incidenten met een antisemitisch karakter is afgenomen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om spreekkoren in voetbalstadions.

Bij antisemitisme is een verschuiving te zien van deze incidenten, waarbij geen fysiek geweld wordt gebruikt, naar bedreigingen van en geweld tegen Joodse mensen of Joodse instellingen. Dat laatste neemt toe. In 2016 daalde het aantal incidenten waarbij Joodse mensen werden bedreigd of aangevallen van 57 naar 35. In 2017 is dat weer toegenomen tot 46.

Ras en IQ

De onderzoekers zien ook dat extreemrechtse organisaties en extreemrechts gedachtengoed meer gemeengoed worden in de samenleving, onder meer op sociale media en in de politiek. Extreemrechtse onderwerpen en complottheorieën zijn niet langer taboe in het maatschappelijke en politieke debat.

Als voorbeeld wordt de discussie over 'ras en IQ' genoemd. Maar ook extreemrechtse theorieën over 'omvolking' krijgen steun bij partijen als de PVV en Forum voor Democratie, aldus de Anne Frank Stichting.

Wilders: waanzin

PVV-leider Geert Wilders noemt het "waanzin" dat het gedachtegoed van zijn partij in verband wordt gebracht met extreemrechts geweld en racisme. "Mensen en organisaties die de PVV extreemrechts noemen, zijn niet goed wijs."

Ondanks terroristische aanslagen, de vluchtelingencrisis en de demonstraties rond Zwarte Piet was in 2017 geen sprake van een toename van racistische incidenten rond maatschappelijke en politieke gebeurtenissen. De onderzoekers denken dat dat komt omdat Nederland eraan gewend raakt. Het aantal racistische incidenten blijft door de jaren heen ongeveer gelijk.

Moslims

De daling van het aantal gevallen van moslimdiscriminatie zet sterk door in 2017. Die scherpe daling heeft volgens de onderzoekers mogelijk te maken met het wegebben van de vluchtelingencrisis.

Die was op zijn hoogtepunt in 2015 en 2016. De afgelopen vijf jaar is het aantal incidenten wel toegenomen. In 2013 ging het nog om 35 meldingen, met als hoogtepunt in 2015 466 meldingen. Maar in 2017 is dat gedaald naar 213. Opvallend is dat het steeds vaker om vernielingen gaat.

Strafrecht

De onderzoekers merken verder op dat er weinig gebruik wordt gemaakt van wetten die discriminatie strafbaar stellen. Straffen kunnen er hoger door uitpakken. Maar van die mogelijkheid is in 2017 nog minder gebruik gemaakt dan in de jaren daarvoor.

De Anne Frank Stichting betreurt dat: de stichting vindt de bestrijding van racisme en antisemitisme via het strafrecht juist een goed middel om een maatschappelijke norm te stellen.