Bush senior leidde eerste militaire operatie VS tegen Irak
De gisteren overleden president George Bush senior gaf leiding aan de Amerikaanse militaire operatie tegen Irak in 1991. Hij slaagde erin de Iraakse despoot Saddam Hussein uit Koeweit te verdrijven; in die zin kan de oorlog succesvol worden genoemd.
Maar toen dat was gelukt, liet hij na om Saddam af te zetten. Daarmee ging de glans van het succes af, maar later bleek dat het staken van de oorlog nog niet zo onverstandig was geweest. Na de verdrijving van de dictator in 2003 ontstond een chaos in Irak.
1990: Saddam bezet Koeweit
Na de Koude Oorlog leek de Amerikaanse krijgsmacht grotendeels overbodig. Velen bepleitten er stevig het mes in te zetten om zo 'het vredesdividend' te incasseren. Maar door de Iraakse invasie in Koeweit verstomden die geluiden. Op 2 augustus 1990 bezetten Iraakse troepen het oliestaatje, waarna de Iraakse dictator Saddam kon beschikken over 30 procent van de bewezen oliereserves in de wereld.
Saddam had gedacht dat hij Koeweit ongestraft kon innemen. Het Westen had Irak in de jaren daarvoor volgestopt met moderne wapens in de oorlog tegen het fundamentalistische Iran. Het Iraakse leger gold als een van de sterkste ter wereld. Bovendien waren de Amerikanen in het Midden-Oosten tot dan toe tamelijk machteloos geweest, doordat de VS en de Sovjet-Unie elkaar ook in deze regio voortdurend dwarszaten.
Het einde van de Koude Oorlog had de verhoudingen echter grondig veranderd. Een paar dagen na de inval in Koeweit besloot de VN-Veiligheidsraad een economische blokkade tegen Irak in te stellen en troepen naar de regio te sturen. Irak werd opgedragen Koeweit te verlaten. Ook de Sovjet-Unie en China stemden voor.
Bush achtte een aanval op Irak nog te riskant. De troepen waren alleen bedoeld ter verdediging van Saudi-Arabië. Veel deskundigen adviseerden te vertrouwen op het embargo dat Irak was gesteld; de Amerikaanse strijdkrachten zouden niet sterk genoeg om Irak op de knieën te krijgen. Als Amerika aanviel, dreigde 'een tweede Vietnam'; het trauma van de verloren Vietnamoorlog was nog vers.
1991: Desert Storm
In november koos Bush toch voor de aanval. De Veiligheidsraad keurde militair ingrijpen goed als Saddam voor 15 januari 1991 de bezetting van Koeweit niet zou beëindigen. Ook de Sovjet-Unie steunde dat plan.
Saddam week niet voor de militaire dreiging. Hij pochte dat hij de 'moeder aller oorlogen' zou gaan winnen. Op 17 januari begon, live geregistreerd door CNN, de militaire operatie tegen Irak onder de codenaam Desert Storm. Er deden dertig landen mee, waaronder ook Egypte, Syrië en Saudi-Arabië. Maar het was vooral een Amerikaanse operatie. Het geallieerde leger telde 600.000 man, onder wie 400.000 Amerikanen, en de Amerikaanse luchtmacht speelde de hoofdrol.
In de eerste 48 uur werd met precisiebombardementen de Iraakse luchtverdediging uitgeschakeld. Daarna werden vijf weken lang de Iraakse grondtroepen murw gebeukt. Vermoedelijk tienduizenden Iraakse militairen kwamen om.
Na ruim een maand, op 23 februari, begon de grondoorlog. Het verliep daarna veel sneller dan wie dan ook had verwacht. De Iraakse troepen sloegen massaal op de vlucht. Na honderd uur gaf Saddam Koeweit op.
Hoeveel Amerikaanse doden is Saddam waard?
Bush had kunnen doorstoten naar Bagdad en Saddam af kunnen zetten, maar hij besloot de operatie te staken en Saddam te laten zitten. Zijn argument was dat doorgaan veel Amerikaanse levens kon kosten en ertoe kon leiden dat de Amerikanen Irak moesten besturen. Zoals zijn minister van Defensie Dick Cheney zei: "Hoeveel Amerikaanse doden is Saddam waard? Het antwoord is: niet zo verdomd veel".
Bush was bang dat Irak in chaos uiteen zou vallen en wilde Saddam handhaven als tegenwicht tegen Iran. Het wegvallen van de despoot zou het machtsevenwicht in het Midden-Oosten verstoren en de Amerikaanse oliebelangen in gevaar brengen, was de gedachte.
Opstanden
Bush had de Irakezen tijdens de Golfoorlog een paar keer opgeroepen tegen Saddam in opstand te komen. Na de Golfoorlog kwamen in het zuiden de sjiieten in opstand en in het noorden de Koerden. De rebellen kregen moeiteloos de meeste Iraakse steden in handen, maar Saddam hield de controle over Bagdad en sloeg al snel meedogenloos terug. Bush deed niets, ondanks de suggestie van Amerikaanse steun.
Er vielen tienduizenden doden. Anderhalf miljoen Koerden vluchtten naar Iran, Turkije en Syrië. Om een eind te maken aan de vluchtelingencrisis, stelde de geallieerde coalitie no-fly-zones in, waar de Iraakse luchtmacht niet mocht komen. Hierdoor konden de Koerden in Noord-Irak een autonoom gebied vormen, waar het regime van Saddam niets te zeggen had. Maar in het zuiden gingen het moorden en het onderdrukken van de sjiieten door.
2003: de Irak-oorlog
Jaren later, na de Irak-oorlog van 2003, bleek dat het alternatief - oorlog om Saddam te verdrijven - niet beter was. Onder leiding van Bush junior werd Saddam toen in een korte oorlog verjaagd. Maar nu gebeurde waar Bush senior bang voor was geweest: Irak viel in chaos uiteen, de Amerikanen werden voor het bestuur van het land verantwoordelijk en Irak werd 'een nieuw Vietnam', waar in de jaren erna bijna 5000 Amerikaanse doden vielen.
