'Bij Facebook heeft één persoon alle macht, maar hij kan het niet alleen'
"Waarom heeft ons bedrijf zo'n belabberd moreel kompas?", schrijft een anonieme Facebookmedewerker gefrustreerd in een chatgesprek, dat is bekeken door persbureau Bloomberg. Het is een reactie op een groot verhaal van The New York Times. Er lijkt binnen de top van het bedrijf sprake van mismanagement en het illustreert dat het sociale netwerk opnieuw is beland in een crisis.
The New York Times doet in het artikel verslag van maanden onderzoek. Daarin komt naar voren hoe topman Mark Zuckerberg en Sheryl Sandberg, operationeel directeur en zijn rechterhand, de afgelopen drie jaar besluiten hebben genomen. "Ze waren gefocust op groei, negeerden daardoor waarschuwingen en probeerden deze vervolgens te verbergen voor het publiek."
Daarnaast schrijft de krant dat ze op "kritieke momenten" afgeleid waren door persoonlijke projecten en belangrijke kwesties overlieten aan ondergeschikten. Facebook schrijft in een reactie dat het artikel een aantal fouten bevat, een van de auteurs zegt dat het bedrijf zaken ontkent die niet in het verhaal staan. Daarnaast benadrukt het platform druk bezig te zijn met verbeteringen door te voeren.
Het is het zoveelste bewijs dat er binnen Facebook van alles misgaat. "Het bedrijf zegt steeds: we kunnen het beter zelf oplossen. Maar daar is tot nu toe niks van gebleken", zegt mediawetenschapper José van Dijck. Ze doet al jarenlang onderzoek naar platforms als Facebook.
Facebooks probleem is Facebook zelf.
"Dit zat er al een tijdje aan te komen", zegt Van Dijck over continue stroom van crisissituaties. Volgens haar kampt het bedrijf met drie fundamentele problemen.
"Facebooks probleem is allereerst Facebook zelf. Het verdienmodel is gebaseerd op gepersonaliseerde advertenties, waarbij het doel is zoveel mogelijk winst te maken. Het bedrijf wordt gerund op basis van commerciële waarden, er is weinig aandacht voor publieke waarden zoals transparantie of democratische controle."
Daarnaast wijst Van Dijck op de grootte van Facebook: het is wereldwijd actief, ruim twee miljard mensen loggen maandelijks in. "In die groei heeft Facebook zich verslikt", zegt ze. "De omvang zit ze in de weg."
Het laatste punt is de machtsstructuur bij Facebook: "Er is eigenlijk maar één iemand die alles in handen heeft: Mark Zuckerberg. En hij kan het eigenlijk niet in zijn eentje."
'F-ing moe van fouten opruimen'
Facebook kreeg de afgelopen maanden kritiek vanuit de politiek en vanuit gebruikers. Een groep die tot nu toe redelijk stil bleef, waren de medewerkers van het bedrijf. Tot deze week. Uit een intern onderzoek blijkt dat het optimisme onder hen sinds oktober vorig jaar met bijna 30 procentpunt is gedaald, naar rond de 50 procent.
Het verhaal van The New York Times werd gepubliceerd een paar uur nadat dit onderzoek in de openbaarheid was gekomen. Het leidde tot nieuwe verhitte reacties in het hoofdkantoor van Facebook in Menlo Park.
"Ik word f-ing moe van het opruimen van de slordige en roekeloze fouten, die veel mensen die hiervoor verantwoordelijk zijn zo rijk heeft gemaakt", zegt een anonieme medewerker in chatdienst Blind. Normaal gesproken wordt er in een speciale Facebookomgeving over het werk gesproken, maar als het over het leiderschapsteam gaat, gebeurt dat in die app, schrijft Bloomberg.
Medewerkers van Facebook raken dus blijkbaar vertrouwen kwijt in het kernideaal van hun bedrijf: de wereld beter maken.
"Dat nieuws over de Facebookmedewerkers is wel spannend", zegt Mark Deuze, hoogleraar Mediastudies. "Ze raken dus blijkbaar vertrouwen kwijt in het kernideaal van Facebook: de wereld beter maken." De hoogleraar denkt dat de top het contact met de werkvloer is verloren. "Dat is een cultuur- en managementprobleem en die tussenlaag is notoir afwezig bij softwarebedrijven."
Ook denkt Deuze dat deze ontwikkelingen erop wijzen dat mensen bang zijn om hun mond open te trekken. Een van de journalisten van The New York Times die meewerkte aan het onderzoek bevestigt dat beeld: Zuckerberg en Sandberg hebben vooral ja-knikkers om zich heen verzameld.
De deskundigen erkennen dat de problemen van Facebook niet van de een op de andere dag zijn opgelost. Net als na het dataschandaal rond Cambridge Analytica heeft Mark Zuckerberg ook nu gezegd dat hij niet van plan is terug te treden als voorzitter van de raad van commissarissen, het orgaan dat toezicht houdt op het bedrijf. Naast hijzelf zit Sandberg daar ook in.
Deuze denkt dat er vanuit overheden serieus moet worden geïnvesteerd in beleid tegen de techgiganten. Ook vindt hij dat er vanuit de industrie - en dus ook vanuit Facebook - meer transparantie moet komen en men meer verantwoordelijkheid moet nemen voor de fouten die worden gemaakt.
Al erkent hij ook dat dit niet heel erg realistisch is. Toch denkt hij dat de vicieuze cirkel waarin Facebook momenteel zit ooit zal leiden tot verandering.
"Facebook is als een veelkoppig monster: elke keer als je er een hoofd afzaagt, komt er weer een bij", concludeert Van Dijck. "Ik zie de problemen niet zomaar ophouden."
In de NOS op 3 Tech Podcast van deze week bespraken presentator Jonna ter Veer en techredacteur Nando Kasteleijn uitgebreid het verhaal van The New York Times:
