'Facebook liet na dataschandaal pr-bureau critici besmeuren'

Toen de kritiek eerder dit jaar rond Facebook een hoogtepunt bereikte, werd er op de achtergrond een agressieve lobby-operatie opgetuigd. Het doel: kritiek pareren. In dezelfde periode was Mark Zuckerberg bezig met zijn sorry-campagne, naar aanleiding van het dataschandaal met Cambridge Analytica.

Dat blijkt uit een groot onderzoek van The New York Times. De krant reconstrueerde hoe het sociale netwerk de afgelopen drie jaar van crisis naar crisis ging en hoe het bedrijf die probeerde te managen.

Sheryl Sandberg, operationeel directeur en Zuckerbergs rechterhand, overzag een strategie waarbij een pr-bureau werd ingehuurd om onder meer tegenstanders in diskrediet te brengen. Dit gebeurde deels door ze in verband te brengen met de miljardair George Soros, schrijft de krant.

Anti-Facebookbeweging

Het bureau zou een onderzoeksdocument onder journalisten hebben verspreid waarin Soros werd neergezet als een "niet erkende kracht" achter een anti-Facebook-beweging. De krant verwijst naar een toespraak die Soros eerder hield bij het World Economic Forum waarin hij kritiek uitte op Facebook en Google.

Ook drong het pr-bureau er volgens de krant bij journalisten op aan om financiële banden te onderzoeken tussen Soros en organisaties die lid waren van 'Freedom from Facebook'. Een door Soros' zoon opgerichte organisatie was hier ook lid van, schrijft The New York Times. Freedom from Facebook is een club die oproept Facebook op te breken; door WhatsApp, Instagram en Facebook Messenger af te splitsen van het moederbedrijf.

Het bureau, Definers Public Affairs, werd door Facebook in eerste instantie ingehuurd in oktober 2017 om berichtgeving over het platform in de gaten te houden. Bij Definers werken mensen die zich daarvoor bezighielden met Republikeinse presidentscampagnes. In 2011 lag Facebook onder vuur omdat het een pr-bureau had ingehuurd voor een negatieve campagne gericht tegen Google.

Negatieve berichten over Apple en Google

Het bureau liet volgens The New York Times daarnaast berichten verspreiden op een aan hen gelieerde nieuwssite - NTK - waarin Google en Apple worden beticht van verkeerde praktijken. Apple-topman Tim Cook werd hypocriet genoemd omdat hij Zuckerberg berispte over Facebooks privacybeleid, terwijl werd gezegd dat Apple ook veel data verzamelt.

Andere berichten zeiden dat het wel meeviel met de impact van Russische trollen op Facebook. NTK is zelf niet zo groot, maar de berichten werden wel opgepikt door bijvoorbeeld Breitbart, schrijft de krant.

Uren na de publicatie meldde de krant dat Facebook de samenwerking met het bedrijf heeft stopgezet. In een blogpost die zojuist is gepubliceerd, stelt Facebook dat het verhaal van de krant feitelijke onjuistheden bevat, onder meer omtrent het werk van het pr-bureau: "We hebben Definers nooit gevraagd om namens Facebook desinformatie te verspreiden."

Het onderzoek van The New York Times reikt veel verder dan alleen het werk van dit consultancybureau. Het schetst een beeld van een organisatie waar de eindverantwoordelijken - Mark Zuckerberg en Sheryl Sandberg - gevoelige kwesties aan ondergeschikten overlieten.

"Ze waren gericht op groei en negeerden daardoor waarschuwingen en probeerden die signalen vervolgens te verbergen voor het publiek", schrijft de krant over Zuckerberg en Sandberg. "Op kritiek momenten de afgelopen drie jaar waren ze afgeleid door persoonlijk projecten en lieten ze kwesties omtrent veiligheid en beleid over aan anderen."

Zo werd een Facebookbericht van toen presidentskandidaat Donald Trump, waarin hij opriep de grenzen te sluiten voor moslims, besproken. Het was de vraag of dit bericht moest worden verwijderd. Zuckerberg was bij dit gesprek niet aanwezig, schrijft de krant. Sandberg was dat wel, maar liet de discussie over aan mensen met een politieke achtergrond. Uiteindelijk werd besloten het bericht te laten staan.

Het verhaal van The New York Times komt een dag nadat The Wall Street Journal een intern onderzoek publiceerde over het optimisme onder medewerkers van het bedrijf. Daaruit bleek dat dit scherp is gedaald: van 84 procent vorig jaar naar 52 procent nu. Tel dit verhaal daarbij op en Facebook lijkt voorlopig nog niet af te zijn van de crisismodus.

Welke verdere gevolgen het onderzoek van de krant heeft, is onduidelijk. Techsite Recode snijdt de dit jaar al vaker gestelde vraag aan: moet er iemand worden ontslagen? Zuckerberg kan eigenlijk niet worden ontslagen, omdat hij in de raad van commissarissen een meerderheidsstem heeft. Hij zou dus zelf moeten opstappen en gaf eerder dit jaar aan daar niks in te zien. Of zijn rechterhand Sandberg opstapt, is ook zeer de vraag.

Al zal de druk - intern en extern - om actie te ondernemen wel weer toenemen.