Juiste artiest, juiste werk en wallpower: daarom kost deze Hockney 90 miljoen

Is het een terechte prijs, het recordbedrag van 90 miljoen dollar voor een schilderij van David Hockney? Olav Velthuis moet even lachen. "Dat is een lastige vraag."

Velthuis doet als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de economische waarde van kunst. Vaak is dat een samenspel van verschillende factoren: de juiste kunstenaar, het juiste werk en "wallpower".

Het helpt dat de 81-jarige Brit hot is. Een overzichtstentoonstelling trok veel bezoekers naar de Tate Gallery in Londen, het Centre Pompidou in Parijs en het New Yorkse Metropolitan Museum of Art. "Dat heeft zijn reputatie enorm versterkt. Hij staat volop in de aandacht."

Het recordbedrag van 90 miljoen dollar is het hoogste bedrag dat ooit voor een werk van een levend kunstenaar is betaald:

"Als je vijf jaar geleden aan experts had gevraagd wie de belangrijkste vijf of tien levende kunstenaars zijn, dan zou David Hockney daar niet per se tussen hebben gestaan. Dat zou nu zomaar eens anders kunnen zijn", vermoedt Velthuis.

Op de tentoonstellingen was Portret van een kunstenaar (zwembad met twee figuren) een van de topstukken; het prijkte prominent op het omslag van de catalogi. Het is dan ook een belangrijk werk van de schilder. "Het was al een iconisch werk, maar er is ook nog eens een film over gemaakt. En het is een emotioneel schilderij, verknoopt met een verbroken liefdesrelatie."

Hockney schilderde het werk in 1972. Te zien is een van zijn meest gewilde onderwerpen, een zwembad. Hockney was dol op het lijnenspel van het bewegende water, symbool bovendien voor Amerikaanse overvloed.

Daar komt nog eens bij dat Hockney het schilderde in een cruciale periode in zijn leven: hij had net een liefdesrelatie verbroken met de man die rechts staat afgebeeld. Het proces werd vastgelegd in de docudrama A bigger splash.

"Als je drie belangrijke werken van Hockney moet kiezen, is dit er een van", stelt Velthuis.

Toch hoeft dat niet alles te zeggen. Velthuis wijst op een andere belangrijke hedendaagse kunstenaar, Bruce Nauman, van wie een werk op dezelfde veiling in New York niet eens werd verkocht.

"Nauman is zonder meer een belangrijke levende kunstenaar, ook met belangrijke tentoonstellingen, zoals nu in het MoMA. Maar zijn werk, met een richtprijs tussen de 3 en 5 miljoen, werd niet verkocht. Waarom? Het had nogal een seksuele connotatie: Run from fear, fun from rear. Niet echt een werk dat je in de woonkamer gaat hangen."

Hockneys schilderij heeft die 'wallpower' wel, vindt de kenner. "De reputatie van de kunstenaar is belangrijk voor het prijsniveau, maar niet alles zeggend. Het moet ook in de smaak vallen bij mensen die het zich kunnen veroorloven. De decoratiewaarde of status is ook belangrijk. Dat zag je ook bij de voormalige recordhouder, Jeff Koons."

'Niet onverdeeld gelukkig'

Omdat dit werk aan al die voorwaarden voldeed, verwachtte Velthuis al dat het een hoog bedrag zou opleveren. "Je kunt ervan uitgaan dat het veilinghuis heel duidelijk wist dat er mensen een hoog bedrag voor wilden betalen. Ze werden niet overvallen. Die signalen zijn best duidelijk: meneer X en mevrouw Y en meneer Z willen alle drie heel graag dit werk kopen en kunnen er makkelijk 60, 70 miljoen voor betalen."

De prijs zal de koper weinig uitmaken, denkt Velthuis. "Er zijn verzamelaars die zo rijk zijn dat 90 miljoen niet veel voor hen betekent. Er zijn redelijk wat multimiljardairs kunstverzamelaar en die kunnen dit betalen, zeker als je er zo'n belangrijk werk voor krijgt."

Velthuis vermoedt dat Hockney zelf "niet onverdeeld gelukkig" is met het record. "Een kunstenaar wil toch liever niet met het grote geld geassocieerd worden. Zijn artistieke reputatie is belangrijker dan commercieel succes. Over het algemeen willen kunstenaars niet de lieveling zijn van het grootkapitaal."