Zwitserse onderzoeker laat mensen met gedeeltelijke dwarslaesie weer lopen

Drie mensen die gedeeltelijk verlamd waren door beschadigd ruggenmerg kunnen weer lopen door een combinatie van elektrische stimulatie en intensieve looptherapie. Na enkele maanden konden de patiënten ook zonder stimulatie stappen zetten.

Dat blijkt uit onderzoek van de Zwitserse neuro-wetenschapper Grégoire Courtine waarover vandaag wordt gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Twee recente onderzoeken van Amerikaanse wetenschappers toonden eerder aan dat mensen met een dwarslaesie weer kunnen lopen met behulp van een geïmplanteerde sonde in het ruggenmerg.

Maar in deze studie vindt er ook herstel van de zenuwbanen plaats waardoor de patiënten op termijn zonder stimulatie kunnen lopen. Er is gebruik gemaakt van gerichte elektrische stimulatie van het juiste gedeelte van het ruggenmerg. Ook de juiste timing speelt een rol.

7 jaar verlamd

De Sint Maartenskliniek in Ubbergen werd door de Zwitserse onderzoeksgroep gevraagd om mee te werken aan de studie. Revalidatiearts Ilse Van Nes, die vanuit de kliniek nauw betrokken is geweest bij het onderzoek, dacht meteen aan haar patiënt Gert-Jan Oskam. "Hij was al zeven jaar verlamd maar nog steeds erg gemotiveerd om verder te komen."

Oskam heeft een incomplete dwarslaesie opgelopen door een fietsongeluk. "Er is dan nog wel een herstelmogelijkheid, maar dat is in het eerste jaar, tot maximaal anderhalf jaar. Dat zagen we ook bij Gert-Jan. We hadden op een gegeven moment een plateau bereikt."

Artsen vertelden Oskam dat hij blij moest zijn dat hij zijn armen kon bewegen. "Ik weet niet waar het vandaan kwam, maar ik wist dat het goed zou komen. Dat ik weer zou lopen." Nu kan hij zo'n 80 meter lopen met behulp van krukken en zónder elektrische stimulatie.

Gert-Jan Oskam legt uit hoe het nieuwe implantaat hem helpt:

In dit onderzoek wordt slim gebruik gemaakt van een al bestaande techniek, elektrische stimulatie. Er wordt een sonde in het ruggenmerg aangebracht op de plek waar de aansturing van de spieren naar de benen zit. In de buik komt een soort pacemaker. Op de voeten worden sensoren aangebracht.

Door de sensoren op de voeten weet de pacemaker wanneer hij een elektrisch signaal naar een bepaald gedeelte van het implantaat moet sturen en worden de spieren geactiveerd. Door de combinatie van de stimulatie en de looptraining treedt er herstel van de beschadigde zenuwbanen op en kunnen de spieren ook zonder stimulatie beter aanspannen.

Deze behandeling werkt alleen voor mensen met een incomplete dwarslaesie, vertelt van Nes. Bij een complete dwarslaesie is er geen connectie meer tussen het brein en de spieren. Bij een incomplete dwarslaesie zijn die connecties er nog wel, maar zijn ze beschadigd. Die beschadigde zenuwbanen moeten weer hersteld worden. En dat lijkt te zijn gelukt bij de drie patiënten die deelnamen aan dit onderzoek.

Voorzichtig positief

Hoogleraar neuroregeneratie Joost Verhaagen, verbonden aan het Nederlands Herseninstituut, is voorzichtig positief. "Voorheen was er een hele kleine kans dat dwarslaesie-patiënten weer zouden lopen. Echt herstel, zoals nu in deze studie is beschreven, dat was er niet."

"Maar", stelt Verhaagen, "het is vooral een goede basis voor verder onderzoek. Er zijn nog belangrijke vragen die beantwoord moeten worden. Hoe blijvend is dit herstel en is deze behandelmethode ook toe te passen op grote groepen patiënten?"

'Je hoopt op dit resultaat'

Van Nes, die vanuit de Sint Maartenskliniek nauw betrokken was bij het onderzoekstraject, benadrukt ook het belang van verder onderzoek. "We hopen in 2020 een studie te kunnen doen met een grote onderzoeksgroep. Als deze behandelmethode goedgekeurd wordt, duurt het nog minstens vijf jaar voordat het ook echt beschikbaar is."

Dat is de volgende stap. Nu is Van Nes vooral blij dat haar patiënt zo ver is gekomen. "Gert-Jan zal altijd wel een beetje hulp nodig hebben van krukken. Maar toen hij een paar jaar geleden bij mij kwam, had ik dit nooit verwacht. We dachten dat hij nooit meer zou lopen. Je hoopt op dit resultaat, maar dat het echt is gelukt is natuurlijk fantastisch."