Morgen gaan de inwoners van de grootste democratie van Zuid-Amerika naar de stembus voor de presidentsverkiezingen. Ruim 147 miljoen stemgerechtigde Brazilianen kunnen een kruisje zetten bij Fernando Haddad van linkse Arbeiderspartij PT of bij de uiterst rechtse Jair Bolsonaro.
Na een ruime overwinning in de eerste ronde, ziet het ernaar uit dat Bolsonaro morgen ook de tweede ronde gaat winnen. De peilingen wijzen op 56 procent voor Bolsonaro, en 44 procent voor Haddad. De Brazilianen zijn de traditionele politiek helemaal zat en scharen zich massaal achter de omstreden Bolsonaro.
Volgens correspondent Marc Bessems kan hij ook wel worden gezien als een soort 'Tropische Trump'. "Al is hij in veel opzichten veel extremer dan de Amerikaanse president. Hij verdedigde bijvoorbeeld de militaire dictatuur, moet niets hebben van homo's en wil de wapenwet versoepelen."
Koe, Kerk en Kogel
Toch denken de Brazilianen dat Jair Messias Bolsonaro, zoals hij voluit heet, de verandering kan brengen waar zij zo naar snakken. Geweld is een enorm probleem in het land, de economie ligt zo goed als op zijn gat en de werkloosheid is hoog. En dan zijn er nog de grote corruptieschandalen.
De Braziliaanse oud-president Lula werd eerder dit jaar veroordeeld voor corruptie en overgebracht naar de gevangenis. Bolsonaro houdt de linkse Arbeiderspartij PT van Lula verantwoordelijk voor alle corruptieschandalen, het toegenomen geweld en voor de economische crisis.
"Veel mensen die op Bolsonaro gaan stemmen, denken dat hij dat allemaal gaat oplossen", zegt hoogleraar Latijns-Amerikaanse Studies Kees Koonings. Zijn aanhangers kunnen volgens hem in drie stromingen worden verdeeld: de boeren (Boi/Koe), de conservatieve gelovigen (Bíblia/Kerk), en de Brazilianen die een harde hand tegen criminaliteit willen (Bala/Kogel).
In zijn dertig jaar als Congreslid heeft Bolsonaro maar drie wetsvoorstellen gedaan.
Bolsonaro groeide zelf op tijdens de militaire dictatuur, die tussen de jaren 60 en 80 in Brazilië aan de macht was. In het verleden sprak hij zijn bewondering uit voor de waarden, veiligheid en sociale orde in die tijd. Terwijl het militaire regime ook verantwoordelijk wordt gehouden voor honderden doden en verdwijningen.
Bolsonaro ging zelf na de middelbare school naar de militaire academie en schopte het uiteindelijk tot kapitein. Na een aanvaring met de legertop besloot hij de politiek in te gaan. Volgens Clóvis Saint-Clair, zijn linkse biograaf, is de politicus Bolsonaro in de kern nog steeds vooral militair.
"Is hij een democraat? Dat is onduidelijk", zegt Saint-Clair. "Hij deed al zeven keer mee aan verkiezingen voor het Congres. Tegelijk heeft hij ook eens gezegd het Congres te willen afschaffen." Ook zei Bolsonaro in het verleden eens dat verkiezingen een land helemaal niet kunnen veranderen.
'Doet je zoon gay? Geef 'm een mep'
Bolsonaro is bijna dertig jaar Congreslid geweest, maar volgens zijn biograaf is hij weinig productief geweest. "In al die jaren heeft hij maar drie wetsvoorstellen gedaan. Hij was vooral bekend om zijn controversiële uitspraken en kwam sporadisch ergens mee. Hij had maar weinig invloed in het Congres."
Die omstreden uitspraken gaan bijvoorbeeld ook over homo's. "Als je zoon gay doet, geef 'm dan een mep. Dan verandert zijn gedrag wel", zei Bolsonaro eens. Volgens econoom Rodrigo Sias, een bewonderaar van Bolsonaro en economisch adviseur van zijn familie, hebben de Brazilianen hem op die manier wel in het vizier gekregen.
"Zijn meest omstreden uitspraken over homoseksuelen deed hij rond 2010. Door te choqueren kreeg hij veel media-aandacht en bij de volgende verkiezingen kreeg hij een recordaantal stemmen. Is dat omdat Brazilianen een hekel aan homo's hebben? Nee, omdat ze hem toen leerden kennen", zegt Sias.
'Niet hij'
Zijn aanhang draagt Bolsonaro op handen, maar hij roept ook heel veel weerzin op. Vorig weekend gingen in bijna dertig steden duizenden Brazilianen de straat op om te protesteren tegen de presidentskandidaat. De demonstranten riepen "niet hij", een kreet die inmiddels symbool staat voor de anti-Bolsonaro-campagne.
En vorige maand stak een verwarde, linkse man Bolsonaro neer tijdens een campagnebijeenkomst. De presidentskandidaat moest meerdere keren worden geopereerd, maar hij overleefde de aanslag. En zijn populariteit nam sindsdien alleen maar verder toe.
Wat de Brazilianen precies gaan stemmen, weten we morgen pas. Maar als we afgaan op de peilingen mag Bolsonaro zich straks de nieuwe president van Brazilië noemen.
