Brengt Erdogan met één ferme klap rivaal Saudi-Arabië in de problemen?
Het oogt als een strak geregisseerde show. Al drie weken lang lekken de Turkse diensten iedere dag een klein beetje nieuwe informatie over de verdwijning van de Saudische journalist Jamal Khashoggi. Met Turkse media als het podium in die show. Er kwam nog geen enkele officiële verklaring van politie of justitie, alles wat we weten is gelekt naar de media.
Vandaag volgt de voorlopige apotheose. President Erdogan gaat, zoals hij het zelf noemt, 'de naakte feiten' over de verdwijning uit de doeken doen. Hij doet dat zelf, in een bijeenkomst van zijn AKP in Ankara. Het gaat hem om waarheidsvinding, zegt hij. Maar de plek die hij kiest verraadt ook een politiek motief: de zaak-Khashoggi is op meerdere fronten politiek inzetbaar.
Het leek er de afgelopen weken op dat ieder nieuw lek naar de media vooral als doel had de druk te verhogen. Op Saudi-Arabië, de dader van deze misdaad. Het voordeel van het lekken is ook: als dat stukje informatie niet blijkt te werken of zich tegen je keert, kan het ook weer ontkend worden. Het is immers niet officieel.
Later deze ochtend horen we van Erdogan wat er overblijft van al die flardjes informatie die we de afgelopen weken over het onderzoek naar de zaak-Khashoggi toegeworpen kregen, in zijn officiële lezing van de gebeurtenissen.
Bewijsmateriaal
Erdogan is in een unieke positie: hij is de enige met het bewijsmateriaal in handen. De geluidstapes die er zouden zijn, waarop de moord te horen is. En wie zijn de vijftien mannen die op de dag van de moord heen-en-weer vlogen vanuit Riyad? Welk bewijs werd verzameld tijdens recherche-onderzoek in het Saudische consulaat en in de residentie van de consul-generaal?
Met die bewijzen kan hij grofweg twee dingen doen. Of hij legt inderdaad alles op tafel, en brengt met één ferme klap zijn regionale rivaal Saudi-Arabië internationaal in grote moeilijkheden. Dat zou betekenen dat hij er echt voor kiest de confrontatie aan te gaan, een harde strijd aan te gaan met de Saudiërs.
Of Erdogan kiest ervoor om toch een deel van het bewijsmateriaal achter te houden. Met als doel dat later nog te kunnen inzetten als drukmiddel tegen Saudi-Arabië, om ook in de toekomst nog concessies los te kunnen peuteren. In dat geval verschiet hij niet in één keer al zijn kruit, maar houdt hij een machtsmiddel in handen in zijn rivaliteit met de Saudiërs.
Dat klinkt gek; het gaat over een brute moord op een onschuldige journalist, maar het is niet ondenkbaar, in een machtsspel waarin de belangen groot zijn. Turkije en Saudi-Arabië zijn twee regionale grootmachten die het oneens zijn over een hele waslijst aan dossiers.
Over de rol van de Moslimbroederschap bijvoorbeeld, en andere islamitische volksbewegingen. Erdogan steunt die, de Saudiërs zien ze als terroristen en als een groot gevaar voor hun macht. Of over Iran, de aartsvijand van Saudi-Arabië. De Turkse regering is de laatste tijd juist de banden met Iran aan het aanhalen.
Kampioen van de kleine man
Ook in de grote oorlog in de regio, in Syrië, staan Turkije en Saudi-Arabië tegenover elkaar. Erdogan wil meer speelruimte in Noord-Syrië, de Saudiërs steunen juist groepen die dat proberen tegen te houden.
De rivaliteit gaat ook over imago en leiderschap. Erdogan wil graag een leidersrol in de regio, het is een niet al te verholen ambitie van de Turkse president. Hij profileert zich graag als de kampioen van de kleine man. De leider die opkomt voor de onderdrukten in de regio, en dus strijdt tegen de Arabische dictators. Zoals het koningshuis van de Saudiërs.
Wat doet de VS?
Ook tegenover het Westen is in de zaak-Khashoggi voor Erdogan winst te behalen. In Europa staat hij bekend als de man die critici en de vrije media de mond snoert. Turkije is het land in de wereld met de meeste journalisten achter de tralies. In deze zaak kan Erdogan zich juist opwerpen als beschermheer van een journalist. Die ook nog eens zijn land ontvluchtte omdat hij openlijk kritisch was.
De grote vraag is welke rol de Verenigde Staten gaan spelen. Ook daar gaan we vandaag misschien meer over te weten komen. Heeft minister van Buitenlandse Zaken Pompeo vorige week tijdens zijn reis naar Riyad en Ankara een deal gesmeed? Is er een gezamenlijke versie van de gebeurtenis gevonden die voor iedereen acceptabel is?
Als er zo'n overeenkomst is, gaan we ook vandaag niet de hele waarheid horen over de verdwijning en dood van Khashoggi. Dan zal ook Erdogan informatie achterhouden, om de Saudische koning en kroonprins de hand boven het hoofd te houden. En het gezicht van hun partners in Washington te redden. Maar wat kreeg Erdogan daar dan voor terug? Ook dat zullen we vandaag niet weten.
Voor welke weg Erdogan ook kiest, later vandaag weten we meer.
