'Beschermer van Amazone': in Brazilië luistert niemand, dit is onze laatste hoop

• Eline de Zeeuw

  redacteur Buitenland

"Laatst verdwaalde ik op mijn eigen land", vertelt André Karipuna. De leider van de inheemse Karipuna stam die in de Braziliaanse Amazone leeft, gebaart druk. "Indringers hebben zoveel bomen gekapt, zoveel platgereden." André spreidt zijn armen. "Ik herken ons eigen gebied niet meer. Ze komen steeds dichterbij."

Klein van stuk, lang zwart haar dat los op zijn schouders hangt. Hij is pas 25 jaar, maar André werpt zich al jaren op als beschermer van zijn gebied en volk. Afgelopen week sprak hij in Genève op een bijeenkomst van de Verenigde Naties om aandacht te vragen voor de ontbossing in zijn gebied en de grote gevolgen die dat heeft.

Nu is André op uitnodiging van Greenpeace een dag in Nederland. "Geloof me, ik had liever gehad dat het niet nodig was. Dat ik niet de halve wereld hoef af te reizen om gehoord te worden. Maar in Brazilië is er niemand die luistert. Dit is onze laatste hoop."

Het grootste regenwoud ter wereld, de Amazone, wordt ernstig bedreigd. De uitslag van de presidentsverkiezingen in Brazilië, over iets meer dan een week, kan van grote invloed zijn op de toekomst van 'de longen van de aarde' en haar bewoners.

Er gaat een zucht door de kamer zodra de naam valt. 'Jair Bolsonaro'. De ultrarechtse presidentskandidaat die de verkiezingen zeer waarschijnlijk op zijn naam zal schrijven.

"Zie je, ik krijg gelijk kippenvel", wijst de tolk naar haar arm. André schudt zijn hoofd instemmend. "We weten wat er dan gaat gebeuren, Bolsonaro heeft het al aangekondigd. Hij gaat ons onze rechten afnemen."

Landbouw is booming business:

De conservatieve politicus ziet de Amazone als een schatkist. Vol waardevolle grondstoffen en met zeeën aan potentiële ruimte voor Brazilië's booming business: de landbouw.

De in het slop geraakte economie van het land leefde de afgelopen jaren op dankzij de export van onder meer soja en rundvlees. Onder Bolsonaro moet de machtige agrarische sector nog meer floreren, maar daar is wel ruimte voor nodig: de kettingzaag moet in duizenden hectares regenwoud worden gezet.

Bolsonaro noemt het huidige Braziliaanse milieubeleid vooral 'verstikkend'' Wanneer hij president wordt, belooft hij scherpe maatregelen. De politicus dreigt uit het Klimaatakkoord van Parijs te stappen en wil het Ministerie van Milieu opheffen en samenvoegen met dat voor de Landbouw.

Hij wil lagere straffen voor mensen die milieuwetten overtreden en minder land voor inheemse volkeren. "Er zal geen vierkante centimeter reservaat meer bijkomen", zweert Bolsonaro plechtig.

Dreiging dichterbij

Voor de Karipuna komt de dreiging steeds dichterbij. Laatst zag André indringers op een paar honderd meter van zijn dorp. Hoewel het gebied van de stam - in tegenstelling tot veel andere reservaten - officieel erkend wordt door de regering, staan de mensen volgens hem 'klaar om onze ruimte in te nemen'.

"Met geweld", benadrukt André. Hij frommelt aan zijn ketting. "Ik slaap er slecht van. Ik ben bang. Wij zijn bang." En die angst lijkt niet irreëel: in 2017 was Brazilië het dodelijkste land ter wereld voor mensen die hun land of het milieu proberen te beschermen. "Ik ben bang dat een overwinning van Bolsonaro indringers dat laatste zetje zal geven."

Opwarming aarde

Bovendien kan de mogelijke verkiezing van Bolsonaro niet alleen grote gevolgen voor de inheemse volkeren in de Amazone hebben, maar ook voor de strijd tegen opwarming van de aarde, zegt milieuorganisatie Climate Observatory.

Het kappen van bomen zorgt namelijk voor grotere uitstoot. En flink ook, zeggen Braziliaanse wetenschappers: ontbossing in tropische landen zorgt jaarlijks voor meer uitstoot van koolstofdioxide (CO2) dan 85 miljoen auto's gedurende hun hele 'leven'.

"Als het grootste regenwoud ter wereld zulke lappen bos blijft verliezen, heeft dat dus niet alleen gevolgen voor Brazilië maar voor de hele wereld", zegt André. "En dat terwijl de natuur juist alles is."