Brexit-doorbraak blijft vastlopen op Ierse grens
Al anderhalf jaar onderhandelen de Britten en de EU over een oplossing voor brexit, maar het grootste struikelblok in de gesprekken blijft onopgelost. Hoe de grens tussen Ierland en Noord-Ierland open te houden als het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verlaat?
We leggen het uit in onderstaande video. Liever de uitleg lezen? Dat kan onder de video:
De grens kent een uiterst gevoelige geschiedenis. Na tientallen jaren bloedige strijd in Noord-Ierland tussen de pro-Ierse katholieken en de pro-Britse protestanten, kwamen de strijdende partijen samen met het Verenigd Koninkrijk en Ierland in 1998 tot het Goedevrijdagakkoord. Daarmee kwam een einde aan het geweld. Bij dat geweld waren sinds de jaren 60 meer dan 3000 doden gevallen. In al die jaren was er rond de grens een militaire zone, bewaakt door het Britse leger.
Iedereen de grens over
In het vredesakkoord spraken de partijen af dat de IRA en andere paramilitaire groepen de wapens zouden inleveren. Ook werd afgesproken dat alle grenscontroles voorgoed zouden verdwijnen. Iedereen kon vanaf dat moment zonder problemen de grens over.
Brexit plaatst de grens weer vol in de schijnwerpers. Zeker omdat premier May niet alleen de EU wil uitstappen, maar ook uit de Europese interne markt. Ze wil niet langer gebonden zijn aan de vier vrijheden binnen deze markt: het vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal. Alleen komt daarmee de buitengrens van de EU ineens op het Ierse eiland te liggen.
De Britten hebben al verschillende voorstellen gedaan om de grens toch open te kunnen houden. Zo wil May er een onzichtbare grens van maken met een hi-techoplossing: een soort online track-and-trace-systeem. Door barcodes op goederen en landbouwproducten te scannen op de plaats waar ze gemaakt worden, in plaats van bij een fysieke douanepost, kan het verkeer van goederen alsnog in de gaten worden gehouden, redeneren de Britten.
Maar daar gaat Brussel tot nu toe niet mee akkoord. Er bestaat nog nergens in de wereld zo'n onzichtbare grens. Zelfs tussen landen als Zweden en Noorwegen (dat onderdeel uitmaakt van de interne markt, maar niet van de EU) zijn er nog steeds fysieke controles.
De EU wil daarom een verzekeringspolis, een zogenaamde backstop. Als er aan het einde van de overgangsperiode na brexit (dat is de periode maart 2019 tot januari 2021, waarin bedrijven de tijd krijgen om zich aan te kunnen passen aan de nieuwe werkelijkheid) geen bevredigende oplossing is om de grens open te houden, moet de grens maar in de Ierse Zee komen te liggen. Dan kan Noord-Ierland in zijn geheel wel de regels van de interne markt blijven volgen, zodat de grens open kan blijven.
Compromis?
Alleen is dat voor premier May absoluut onbespreekbaar. In haar ogen zou dat leiden tot het opdelen van het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast voelt May de hete adem van haar gedoogpartner in de nek. De kleine Noord-Ierse partij DUP (protestants, pro-Brits) heeft slechts tien zetels in het Lagerhuis, maar die heeft May wel hard nodig voor haar meerderheid. En de DUP gaat dwars voor elke vorm van brexit liggen waarbij Noord-Ierland een andere behandeling krijgt dan de rest van het Verenigd Koninkrijk.
Daardoor is het nog altijd niet gelukt om een compromis te vinden dat voor beide partijen acceptabel is en waarmee de grens openblijft.
Premier May leek bereid om de komende jaren nog zoveel mogelijk EU-regels te blijven volgen. In dat geval zijn grenscontroles in Ierland niet nodig. Alleen willen veel van haar ministers wel dat daar een concrete einddatum op zit. Want zeker het pro-brexit-deel van haar regering vreest dat de Britten anders nooit meer worden verlost van de EU-regelgeving. Maar zo'n einddatum is voor de EU geen optie omdat dat geen zekerheid op de lange termijn geeft.
Komende woensdag komen de regeringsleiders samen op de EU-top in Brussel en moet blijken of een doorbraak in de onderhandelingen mogelijk is. Al zijn de verwachtingen op zo'n doorbraak de afgelopen dagen flink getemperd.
